Podaruj swoje płuca – wybierz życie
Na czym polega oddanie narządów do przeszczepu?
Pobranie narządów do przeszczepu polega na usunięciu narządów z ciała dawcy po jego śmierci. Pobrane narządy przekazywane są osobom, które wymagają przeszczepu ze względu na uszkodzenie ich własnych narządów. Przeszczepienie uszkodzonego narządu może uratować lub przedłużyć życie takiej osoby oraz znacząco poprawić jego jakość.
Każda osoba może podjąć decyzję o tym, czy po śmierci chce zostać dawcą organów. W większości krajów pracownicy służby zdrowia muszą sprawdzić, czy osoba będąca w dobrym zdrowiu chce oddać swoje organy po śmierci.
Każda decyzja w sprawie oddania narządów do przeszczepu jest dobra, ale członkowie rodziny powinni wiedzieć, jakie są intencje ich najbliższych. Dzięki temu łatwiej będzie wyrazić zgodę lub odmówić zgody na pobranie płuc do przeszczepu w przypadku śmierci bliskiej osoby.
Kiedy można zostać dawcą?
Większość organów jest pobierana po nieodwracalnym uszkodzeniu mózgu w wyniku poważnych obrażeń lub udaru. Jest to tzw. śmierć mózgowa. Gdy do niej dojdzie, serce i płuca nie mogą już pracować samodzielnie; wówczas tętno i oddech takiej osoby podtrzymywane są przez respirator. Kryteria dotyczące stwierdzania śmierci mózgowej regulowane są przez prawo i różnią się w zależności od kraju.
W każdym kraju obowiązują również surowe kryteria prawne, które określają, w jakich przypadkach narząd może zostać pobrany do przeszczepu. Kryteria te uwzględniają zgodność narządów oraz takie czynniki jak płeć, wiek oraz grupę krwi dawcy i biorcy. Należy także pamiętać, że dawca pozostaje anonimowy, a jego tożsamość nie zostaje ujawniona biorcy
Przeszczepianie płuc
Do przeszczepienia płuc mogą kwalifi kować się osoby cierpiące na poważną chorobę płuc, w przypadku których zastosowano wszystkie inne dostępne metody leczenia, a ich stan nie uległ poprawie. Zespół transplantologiczny dba o to, by płuca trafiły do osób, które odniosą największą korzyść z tego daru i będą potrafiły go docenić. Do przeszczepu płuc nie kwalifi kują się na przykład osoby, które nie rzuciły palenia. W roku 2021 szansa, że pacjent po transplantacji płuca przeżyje co najmniej 3 lata wynosiła pomiędzy 80–85%. Osoby oczekujące na przeszczep płuc są bardzo chore i zwykle mają przed sobą najwyżej 18 miesięcy życia. Jakość ich życia jest znacząco obniżona. Płuca takich pacjentów są poważnie uszkodzone. Często muszą oni otrzymywać tlen przez całą dobę lub poruszać się na wózku inwalidzkim. W zależności od schorzenia pacjent otrzymuje jedno lub dwa płuca.
Jak możesz zmienić czyjeś życie?
Transplantacja jest ostatnią deską ratunku, która może zapewnić znaczną poprawę funkcji płuc i dać komuś szansę przeżycia. Trzy przypadki opisane poniżej prezentują osobiste historie osób po transplantacji płuc:
„Życie z IPF (idiopatycznym włóknieniem płuc) jest niezwykle trudne – często mam ogromne problemy z oddychaniem. Porównałbym to z oddychaniem przez słomkę. W takiej sytuacji nawet proste czynności, takie jak prysznic, schylanie się lub lekkie ćwiczenia, potrafią być wyzwaniem. Rano doświadczam długich ataków kaszlu, dlatego budzenie się i wstawanie z łóżka to trudny moment. Jestem na liście osób oczekujących na podwójny przeszczep płuc. Po przeszczepie mógłbym znów zacząć normalnie żyć. Zdaje sobie sprawę, jak cenny jest to dar. Sam byłem dawcą i oddałem moje zdrowe organy innym osobom. Mam nadzieję, że pewnego dnia również otrzymam taki dar”.
Ron Flewett, Wielka Brytania – członek EU-IPFF i Grupy doradczej dla pacjentów ze zwłóknieniem płuc ELF
„Zdiagnozowano u mnie idiopatyczne włóknienie płuc w 2016 roku i przeszedłem operację podwójnego przeszczepu płuc w kwietniu 2022 roku. Wcześniej musiałem się poddawać częstym terapiom tlenowym i groziła mi śmierć z powodu postępującej choroby zwyrodnieniowej. Przeszczep był dla mnie szansą na nowe życie z moimi bliskimi – czułem się jak nowo narodzony, jak dziecko, które na nowo odkrywa świat. Powoli wracam do pełnej aktywności sprzed poważnej choroby.
„Podarowanie organów jest niemierzalnym gestem. Śmierć jednej osoby może oznaczać życie dla wielu innych ludzi. Chcę zachęcić wszystkich, aby jasno przedstawili członkom swoich rodzin i przyjaciołom swoją wolę w kwestii dawstwa narządów po śmierci. Przed zdiagnozowaniem IPF byłem dawcą krwi. Wciąż jestem na liście dawców organów. Mam nadzieję, że we właściwym momencie pomogę komuś innemu, oddając organ, którego już nie będę potrzebował”.
Achille Abbondanza, Włochy
„Zdiagnozowano u mnie IPF w 2012 roku. Byłem na liście oczekujących przez 3 lata; w tym czasie odwołano dwie moje operacje przeszczepu płuc ze względu na stan zdrowia dawców organów. Otrzymałem podwójny przeszczep płuc w listopadzie 2020 roku. Czułem się, jakbym odzyskał swoje życie. Teraz uważam te płuca za własne – mam poczucie obowiązku wobec dawcy, które każe mi w pełni szanować i chronić dar, który od niego otrzymałem.
Albert, Belgia
„Stałam się pełnoetatową opiekunką Alberta. Prowadziliśmy tę walkę razem i w ten sposób bardzo się do siebie zbliżyliśmy. Przed przeszczepem Albert był śmiertelnie chory i często potrzebował terapii tlenowej. W domu mieliśmy 3 duże zbiorniki ze stężonym tlenem, które były uzupełniane co tydzień, a ja byłam odpowiedzialna za regulację ilości podawanego tlenu. Życie po przeszczepie jest nieco wolniejsze, ale względnie normalne. Albert do końca życia będzie brał leki, ale możemy teraz robić wypady, podróżować, odwiedzać rodzinę i przyjaciół. Odzyskaliśmy swoje życie. Podarowanie narządu jest prawdopodobnie najpiękniejszym i najbardziej bezinteresownym darem, jaki można dać drugiemu człowiekowi”.~
Chantal, Belgia, żona Albert.
Jakie ryzyko wiąże się z przeszczepieniem?
Największym zagrożeniem jest odrzucenie nowego płuca przez organizm. W takim przypadku układ odpornościowy atakuje nową tkankę, którą uznaje za niebezpieczną. Może to spowodować nagłe lub stopniowe pogorszenie funkcji płuc. Istnieje wiele leków, które podaje się w celu przeciwdziałania odrzuceniu narządu przez układ odpornościowy.
W jaki sposób mogę oddać swoje płuca do przeszczepu?
Proces oddawania narządów do przeszczepu różni się w zależności od kraju. W niektórych krajach europejskich, takich jak Hiszpania, Austria i Belgia, automatycznie bierze się każdego obywatela pod uwagę jako potencjalnego dawcę, choć lekarze zawsze konsultują się z rodziną zmarłego. Można też zgłosić swoją gotowość do oddania narządów (w tym przypadku rodzina zostanie jedynie poinformowana o decyzji podjętej za życia przez zmarłego) lub brak zgody na pobranie narządów.
W innych krajach musisz zgłosić chęć oddania organów po śmierci. Warto mieć świadomość, że decyzję o przydatności Twoich organów do przeszczepu będzie podejmował lekarz, który nie leczył Cię bezpośrednio.
Aby dowiedzieć się, jak oddać płuca do przeszczepu, należy zapoznać się z zasadami obowiązującymi w danym kraju Na początek warto odwiedzić serwis Global Observatory on DonaƟ on and TransplantaƟ on pod adresem.
Na początek warto odwiedzić serwis Global Observatory on DonaƟ on and TransplantaƟ on pod adresem.
Jakie czynniki mogą sprawić, że moich narządów nie będzie można wykorzystać do przeszczepu?
Istnieje szereg powodów, dla których narządy mogą nie nadawać się do przeszczepu, nawet jeśli dana osoba wyrazi zgodę.
Choroby: Do przeszczepu można wykorzystać jedynie prawidłowo funkcjonujące narządy. Osoby chore na raka, HIV i choroby zakaźne w większości przypadków nie mogą być dawcami.
Uszkodzenia: W przypadku śmierci w wyniku urazu narządy mogą być zbyt uszkodzone, by nadawać się do przeszczepu.
Zgoda rodziny: W niektórych krajach europejskich zgodę na pobranie narządów należy uzyskać również od rodziny zmarłego.
Nawet jeśli sam zmarły wyraził za życia chęć oddania narządów, jego rodzina może podjąć inną decyzję. Z tego względu ważne jest, by zawczasu porozmawiać z rodziną i przyjaciółmi o swoim życzeniu przekazania narządów, aby mieli oni świadomość, jaka jest nasza wola.
Przekazywanie narządów z innych krajów
Przekazywanie narządów do przeszczepu pomiędzy krajami europejskimi to bardzo złożona kwesƟ a. Niektóre kraje działają niezależnie i nie zezwalają na przekazywanie narządów do przeszczepu pacjentom z innych krajów. Inne kraje należą do sieci. Na przykład kraje skandynawskie należą do sieci Scandiatransplant, która umożliwia wymianę narządów i tkanek pomiędzy ośrodkami transplantologicznymi w pięciu różnych krajach. Podobnie jest w przypadku Austrii, Belgii, Chorwacji, Niemiec, Luksemburga, Holandii i Słowenii, które należą do sieci Eurotransplant InternaƟ onal FoundaƟ on.
Działania UE
W całej Europie zapotrzebowanie na narządy przewyższa liczbę dostępnych organów. Taka sytuacja może prowadzić do handlu narządami, czyli przestępczych działań polegających na kradzieży i przewożeniu narządów do innych krajów za pieniądze, co stanowczo potępiają stowarzyszenia na rzecz zdrowia płuc i stowarzyszenia transplantologiczne z całej Europy. by temu przeciwdziałać, w 2008 roku UE zaproponowała „Plan działania w sprawie dawstwa i przeszczepiania narządów” na lata 2009–2015. W ostatnich latach pojawiły się wezwania do podejmowania nowych działań w ramach tego planu. Więcej o bieżącej strategii UE można dowiedzieć się na jej stronie internetowej: http://europa.eu/legislation_summaries/public_health/threats_to_health/sp0007_fr.htm
Dodatkowe materiały
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała „Wytyczne dotyczące przeszczepów” Więcej informacji o zasadach etycznych dotyczących przeszczepów, zaproponowanych przez WHO, można znaleźć na stronie : www.who.int/transplantation.
Eurotransplant: www.eurotransplant.org
Scandiatransplant : www.scandiatransplant.org
Materia ten zosta opracowany z pomoc profesor Gilbert Massard.