Πρόωρος τοκετός και πνεύμονες

Η μέση κύηση διαρκεί περίπου 37-42 εβδομάδες. Όταν ένα μωρό γεννιέται προτού συμπληρωθούν οι 37 εβδομάδες κύησης, θεωρείται πρόωρο. Όσα γεννιούνται πριν από την 28η εβδομάδα κύησης θεωρούνται εξαιρετικά πρόωρα.

Σε ποσοστό 75% των πρόωρων τοκετών έχουν πραγματοποιηθεί μετά από τις 32 εβδομάδες, παρόλο που τα βρέφη που αντιμετωπίζουν τα πλέον σοβαρά προβλήματα υγείας κατατάσσονται στην κατηγορία των ‘εξαιρετικά πρόωρων’. Σχεδόν 15 εκατομμύρια βρέφη σε όλο τον κόσμο και περίπου 500.000 βρέφη στην Ευρώπη γεννιούνται πρόωρα κάθε χρόνο, δηλαδή το ένα στα δέκα. Εάν λάβουμε υπόψη αυτούς τους αριθμούς, τα πρόωρα βρέφη αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ομάδα ασθενών παιδικής ηλικίας στην Ευρώπη και η πρόωρη γέννα αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη αιτία βρεφικής θνησιμότητας και εκ γενετής αναπηρίας τόσο στις ανεπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Στα μισά περίπου περιστατικά πρόωρης γέννας, το ακριβές αίτιο του πρόωρου τοκετού παραμένει άγνωστο. Ωστόσο, έχουν διαπιστωθεί ορισμένοι παράγοντες κινδύνου οι οποίοι είναι πιθανόν να αυξάνουν τις πιθανότητες πρόωρου τοκετού, όπως για παράδειγμα οι μητρικές λοιμώξεις , οι μητέρες σε πολύ μικρή ή πολύ μεγάλη ηλικία (κάτω των 17 ή άνω των 35), το ενεργές ή ακόμα και το παθητικό κάπνισμα.

Σε σύγκριση με τα βρέφη τελειόμηνης κύησης, τα πρόωρα κινδυνεύουν να παρουσιάσουν περισσότερες επιπλοκές. Όσο νωρίτερα γεννιέται ένα βρέφος, τόσο λιγότερο ανεπτυγμένα θα είναι τα όργανά του, και τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο κίνδυνος των μετέπειτα ιατρικών επιπλοκών. Στις επιπλοκές αυτές περιλαμβάνονται η εγκεφαλική παράλυση, οι αισθητηριακές και οι κινητικές αναπηρίες, οι μαθησιακές και οι συμπεριφορικές διαταραχές και, κατά κανόνα, τα προβλήματα του αναπνευστικού.

Οι πνεύμονες είναι ένα από τα όργανα που αναπτύσσονται τελευταία κατά την ενδομήτρια ανάπτυξη του εμβρύου. Αυτό σημαίνει ότι κατά την πρόωρη γέννηση οι πνεύμονές δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως, με πιθανό ενδεχόμενο την εμφάνιση βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων ‘προβλήματων υγείας’.

Σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας (RDS)

Το RDS (σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας) είναι μια από τις κύριες αιτίες θανάτου σε βρέφη που γεννιούνται πρόωρα. Εμφανίζεται σε βρέφη των οποίων οι πνεύμονες δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως και προκαλείται κυρίως από την έλλειψη μιας προστατευτικής ουσίας που ονομάζεται επιφανειοδραστική ουσία. Αυτή η ουσία βοηθά στη διατήρηση της πλήρωσης των πνευμόνων ενός βρέφους με αέρα και όταν τα βρέφη υποφέρουν από την έλλειψή της, χρειάζονται αναπνευστική υποστήριξη και θεραπεία, καθώς και ένα υποκατάστατο του επιφανειοδραστικού. Το RDS μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης BPD και σοβαρών αναπνευστικών λοιμώξεων κατά τα πρώτα δύο χρόνια της ζωής και σε αυξημένη πιθανότητα άσθματος αργότερα.

Βρογχοπνευμονική Δυσπλασία (BPD)

Η πιο χρόνια μορφή πνευμονικής νόσου που επηρεάζει τα πρόωρα μωρά είναι μια πάθηση γνωστή ως βρογχοπνευμονική δυσπλασία (BPD). Χαρακτηρίζεται από γρήγορη αναπνοή, δύσπνοια και ανάγκη για οξυγονοθεραπεία. Η πάθηση συνήθως αναπτύσσεται ως συνέπεια του ότι τα πρόωρα μωρά έχουν ανώριμους πνεύμονες και τους χορηγείται μηχανικός αερισμός. Αυτό συμβαίνει όταν οι αναπνευστήρες αναπνέουν αντί για το μωρό μέχρι οι πνεύμονες να μπορούν να το κάνουν μόνοι τους. Αν και αυτή η διαδικασία είναι συχνά απαραίτητη για την επιβίωση του μωρού, μπορεί να βλάψει τους πνεύμονες του μωρού, προκαλώντας φλεγμονή που οδηγεί στην ανάπτυξη BPD. Η BPD μπορεί να είναι μια προσωρινή πάθηση, αλλά για ορισμένα παιδιά, τα συμπτώματα μπορεί να επιμένουν στην ενήλικη ζωή, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιας πνευμονικής νόσου, όπως η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).

Αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV)

Σχεδόν όλα τα μωρά θα προσβληθούν από τον ιό RSV μέχρι την ηλικία των δύο ετών. Για τα περισσότερα μωρά που γεννιούνται τελειόμηνα, τα συμπτώματα του ιού είναι παρόμοια με ένα κοινό κρυολόγημα. Τα τελειόμηνα μωρά λαμβάνουν αντισώματα από τις μητέρες τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, τα οποία βοηθούν στην καταπολέμηση του RSV και άλλων ιών. Ωστόσο, όταν ένα μωρό γεννιέται έστω και λίγες εβδομάδες νωρίτερα, δεν λαμβάνει αρκετά από αυτά τα αντισώματα πριν από τη γέννηση. Λιγότερα αντισώματα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι πνεύμονες δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί πλήρως, σημαίνει ότι η προωρότητα είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη από RSV. Τα συμπτώματα του ιού μπορεί να περιλαμβάνουν επίμονο βήχα και συριγμό, υψηλό πυρετό και ξαφνική δύσπνοια. Εάν το μωρό σας εμφανίζει αυτά τα συμπτώματα, είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας το συντομότερο δυνατό. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των μωρών τους από τη μόλυνση προφυλάσσοντας το πρόωρο μωρό τους από τον RSV και ενθαρρύνοντας όσους βρίσκονται σε στενή επαφή με το μωρό να πλένουν τακτικά τα χέρια τους, ειδικά πριν αγγίξουν το μωρό, και καθαρίζοντας συχνά τα παιχνίδια, τα κλινοσκεπάσματα και τους χώρους παιχνιδιού. Θα πρέπει επίσης να αποτρέπουν οποιονδήποτε να καπνίζει κοντά στο μωρό τους.

Προς το παρόν οι ειδικοί δεν είναι βέβαιοι για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της πρόωρης γέννησης. Με την πρόοδο της ιατρικής τα περισσότερα βρέφη επιβιώνουν για όλο και μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ιδίως τα εξαιρετικά πρόωρα. Καθώς αυτή η εξέλιξη είναι σχετικά πρόσφατη, οι ερευνητές δεν έχουν ακόμα κατορθώσει να αποτιμήσουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πρόωρης γέννησης στο αναπνευστικό σύστημα. Ωστόσο, έχει πραγματοποιηθεί μια έρευνα για την επίδραση της πρόωρης γέννας σε παιδιά σχολικής ηλικίας, σύμφωνα με την οποία τα παιδιά που γεννιούνται πρόωρα έχουν λιγότερες ικανότητες άσκησης από άλλα συνομήλικα, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αλλεργικού άσθματος, συνολικά μειωμένη πνευμονική λειτουργία και περισσότερα συμπτώματα νόσων συμβατά απόφραξης των αεραγωγών.

Όταν ένα μωρό γεννιέται πρόωρα, μεταφέρεται άμεσα σε μονάδα ειδικής φροντίδας βρεφών (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Νεογνών), προκειμένου να του παρασχεθεί θεραπεία από εξειδικευμένο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Αυτή η διαδικασία μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στους γονείς ,καθώς αποχωρίζονται το μωρό τους τόσο σύντομα μετά από τη γέννα, παράλληλα με το γεγονός της εξαιρετικά πρόωρης γέννησης. Οι γονείς μπορεί να επιστρέψουν σπίτι τους ενώ το μωρό τους θα παραμείνει στο νοσοκομείο, ή δύναται να το πάρουν σπίτι και να του χορηγηθεί οξυγονοθεραπεία ή άλλης μορφής θεραπεία κατ’ οίκον. Οι οικογένειες που φροντίζουν ένα πρόωρο βρέφος συχνά καλούνται να αντιμετωπίσουν έντονα ψυχολογικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα, σχετιζόμενα με μελλοντικά προβλήματα υγείας παιδιού. Οι επιπτώσεις της πρόωρης γέννας ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα και τις τελευταίες δεκαετίες η ψαλίδα επιβίωσης για τα μωρά που γεννιούνται σε χώρες με υψηλό εισόδημα και για τα μωρά που γεννιούνται στις πιο φτωχές χώρες έχει αυξηθεί τραγικά. Πολλά πρόωρα, ειδικά όσα έχουν γεννηθεί πριν από τις 28 εβδομάδες, παρουσιάζουν προβλήματα υγείας στη ζωή τους και ως ενήλικες, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κοινωνικό και οικονομικό θέμα για το ίδιο το άτομο, την οικογένεια και την κοινωνία.

Πρόγραμμα φροντίδας και μετανοσοκομειακής περίθαλψης

να καίριο σημείο για τη βελτίωση της φροντίδας σε πρόωρα βρέφη με αναπνευστικά προβλήματα είναι η δημιουργία ενός καλά δομημένου προγράμματος φροντίδας και μετανοσοκομειακής περίθαλψης ,το οποίο να περιλαμβάνει ιατρικές εξετάσεις και συνεχή παρακολούθηση. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένα μέρος της ασθένειας του παιδιού έχει αντιμετωπιστεί επιτυχώς, ο θεράπων ιατρός οφείλει να μεταβιβάσει όλο το ιστορικό στον επόμενο συνάδελφο ο οποίος θα αναλάβει την περίθαλψη του νεογνού. Ειδικά εκπαιδευμένο και καταρτισμένο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό θα πρέπει να είναι σε θέση να συνδράμει τους γονείς μετά την επιστροφή στο σπίτι. Παρά το γεγονός ότι αυτό γίνεται σε ικανοποιητικό βαθμό σε ορισμένες χώρες, κάποια άλλα συστήματα υγείας δεν διαθέτουν αντίστοιχα προγράμματα αποτελεσματικής παρακολούθησης.

Παρακολούθηση για λοιμώξεις

Ένας άλλος σημαντικός τομέας μεγαλύτερης βελτίωσης στην φροντίδα του νεογνού είναι η έγκαιρη ανίχνευση του κινδύνου από τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Αν η λοίμωξη διαπιστωθεί έγκαιρα, η αποθεραπεία της γίνεται πολύ πιο εύκολα.

Καλύτερη υποστήριξη για τους γονείς

Οι γονείς συχνά μπορεί να νιώθουν αβοήθητοι όταν το μωρό τους νοσήσει σοβαρά μετά από τη γέννηση του. Θα πρέπει οι ίδιοι να ενημερώνονται όσο καλύτερα γίνεται και να παραπέμπονται σε ομάδες υποστήριξης γονέων, ώστε να μπορούν να μοιραστούν παρόμοιες εμπειρίες. Αν οι γονείς και οι οικογένειες νιώθουν ότι υποστηρίζονται από το σύστημα, θα μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα έναν πιθανόν πρόωρο τοκετό. Είναι πιθανόν να αισθάνεστε πίεση από την φροντίδα ενός μωρού που έχει γεννηθεί πρόωρα. Μπορεί να έχετε πολλές απορίες και θα πρέπει να νιώθετε ότι σας παρέχεται συνεχής υποστήριξη. Υπάρχουν οργανώσεις γονέων και ανάλογα δίκτυα υποστήριξης σε όλη την Ευρώπη, οι οποίες μπορούν να παρέχουν ανάλογη υποστήριξη και πληροφορίες σε γονείς στη χώρα σας.

Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για την Φροντίδα των Νεογνών (EFCNI) είναι ο πρώτος Πανευρωπαϊκός οργανισμός και διαδραστικό δίκτυο το οποίο διασφαλίζει τα συμφέροντα των πρόωρων βρεφών και των νεογνών καθώς και των οικογενειών τους. Συγκεντρώνει γονείς, ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και φορείς από διάφορους επιστημονικούς κλάδους με κοινό στόχο τη βελτίωση της υγείας των πρόωρων βρεφών και των νεογνών στο μέλλον, εξασφαλίζοντας την καλύτερη δυνατή πρόληψη, θεραπεία, μέριμνα και υποστήριξη. Για περαιτέρω πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.efcni.org

Το παρόν υλικό συγκεντρώθηκε με τη βοήθεια της Καθηγήτριας Gunilla Hedlin, της Δρ. Kajsa Bohlin, της Katarina Eglin από το Fruehgeborene και ειδικών από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για την Φροντίδα των Νεογνών (EFCNI).

Η σελίδα αυτή επικαιροποιήθηκε το 2025.