Oporność na leki przeciwdrobnoustrojowe (AMR)

Leki przeciwdrobnoustrojowe – w tym antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze – są stosowane w zwalczaniu patogenów, które wywołują wiele częstych chorób. Są one również powszechnie stosowane podczas zabiegów chirurgicznych, aby zapobiegać infekcjom, oraz w trakcie chemioterapii nowotworów.

Niewłaściwe stosowanie oraz nadużywanie tego rodzaju leków sprawia, że docelowe patogeny stają się oporne na lek, który wcześniej skutecznie je eliminował.

Dzieje się tak wraz z upływem czasu, gdy bakterie, grzyby, wirusy i pasożyty sprawcze zmieniają się, aby uniknąć zniszczenia przez leki przeciwdrobnoustrojowe. Te szczepy oporne następnie namnażają się, a oporność ulega rozprzestrzenieniu.

Lekooporność jest zjawiskiem naturalnym – bakterie są skonstruowane tak, by unikać obumarcia, i będą ewoluować, aby to osiągnąć. Jednak z punktu widzenia ochrony zdrowia proces ten ulega przyspieszeniu. Wynika to z faktu, że leki przeciwdrobnoustrojowe są:

• Nadużywane: dzieje się tak w placówkach ochrony zdrowia, zwłaszcza gdy podaje się je w przypadku chorób spowodowanych przez czynniki, których nie mogą wyleczyć, np. podawanie antybiotyków w przypadku infekcji wirusowych, takich jak przeziębienie i grypa. Są one również szeroko stosowane w leczeniu zwierząt domowych i zwierząt służących do produkcji żywności, takich jak bydło. Leki przeciwgrzybicze są powszechnie stosowane jako pestycydy w celu zwalczania grzybiczych chorób kilku upraw. Bakterie oporne wykryto w jeziorach, rzekach i oceanach. Eksperci uważają, że pochodzą one ze ścieków ze szpitali, gospodarstw rolnych lub systemów kanalizacyjnych. Dlatego ludzie są coraz bardziej narażeni na bakterie oporne. Wraz ze wzrostem wykorzystania leków przeciwdrobnoustrojowych rośnie również obecność bakterii opornych na te leki.
• Niewłaściwie używane: na przykład w sytuacji, gdy ktoś zbyt wcześnie przerywa przepisane leczenie.

Dostępność i rozwój leków również przyczynia się do problemu:

• Brakuje antybiotyków zastępczych, które można by zastosować, gdy szczepy bakterii staną się oporne.
• Jeszcze mniej jest antybiotyków, które są ukierunkowane na superoporne szczepy bakterii.
• Nie opracowuje się zbyt wielu alternatywnych produktów.

Bez skutecznych leków przeciwdrobnoustrojowych sukces współczesnej medycyny jest zagrożony. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała to za jedno z 10 największych globalnych zagrożeń dla zdrowia publicznego.

Jeśli obserwowany będzie dalszy wzrost oporności, infekcje mogą stać się bardziej poważne i trwać dłużej, ponieważ ich leczenie będzie trudne. Może to prowadzić do wydłużenia czasu hospitalizacji oraz wyższych wskaźników umieralności.

Jeśli nie podejmiemy odpowiednich działań, nie będziemy w stanie leczyć infekcji, a rutynowe zabiegi mogą stać się śmiertelnym zagrożeniem. To wywrze wpływ na nas wszystkich.

Leki przeciwdrobnoustrojowe są stosowane w wielu chorobach. W przypadku chorób płuc mowa o gruźlicy, zapaleniu płuc, rozstrzeniu oskrzeli i mukowiscydozie. Do innych chorób należą infekcje grzybicze, takie jak aspergiloza, HIV/AIDS, malaria, infekcje przenoszone drogą płciową, infekcje dróg moczowych, infekcje klatki piersiowej, infekcje krwi i zatrucia pokarmowe.

Rutynowe zabiegi chirurgiczne i leczenie onkologiczne – takie jak cesarskie cięcie, protezoplastyka stawu biodrowego i kolanowego, operacja serca i chemioterapia – również opierają się na antybiotykach stosowanych, aby zapobiegać infekcjom przed i w trakcie zabiegów.

W przypadku przewlekłych chorób płuc związanych z częstymi zakażeniami w obrębie klatki piersiowej podanie antybiotyków może być konieczne w celu złagodzenia objawów. Może wówczas pojawić się obawa, że antybiotykoterapia sprawi, iż bakterie staną się bardziej oporne. Jednakże bakterie nie zawsze stają się oporne i dlatego w wielu przypadkach możliwe jest skuteczne stosowanie tego samego antybiotyku przez wiele lat. Jeśli bakterie występujące w plwocinie są antybiotykooporne, lekarz doradzi, czy należy przyjąć inny antybiotyk.

Ważne jest, aby stosować antybiotyki tylko wtedy, gdy są one naprawdę potrzebne, np. w razie zaostrzenia choroby lub ciężkich objawów. W razie wątpliwości należy zwrócić się do lekarza. Ważne jest, aby współpracować z lekarzem w celu stworzenia planu łagodzenia objawów. Taki plan powinien określać rodzaj i długość antybiotykoterapii i należy go ściśle przestrzegać, gdy jest to konieczne. Jeśli nie ma infekcji lub jeśli objawy są dobrze kontrolowane, należy unikać stosowania antybiotyków.

W wielu krajach wdrażane są narodowe plany walki z rosnącą opornością na leki przeciwdrobnoustrojowe. Są to następujące strategie:

• zapobieganie zakażeniom i pomiar kontroli zakażeń;
• usprawnienie wczesnej diagnostyki;
• zachęcanie do właściwego stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych i przepisywanie ich tylko wtedy, gdy występuje zakażenie, które można wyleczyć;
• działanie we wszystkich sektorach w celu osiągnięcia najlepszych wyników zdrowotnych dla ludzi, zwierząt, roślin oraz ich wspólnego środowiska;
• zachęcanie do opracowywania alternatyw dla obecnie dostępnych leków przeciwdrobnoustrojowych.

Istnieje konieczność podjęcia skoordynowanych działań na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia wzywa do zwiększenia nakładów finansowych na badania i rozwój nowych leków przeciwdrobnoustrojowych, szczepionek i narzędzi diagnostycznych.

W 2015 r. kraje na całym świecie przystąpiły do Globalnego planu działania w sprawie oporności na leki przeciwdrobnoustrojowe i zobowiązały się do opracowania narodowych planów działania.

Odwiedź witrynę internetową WHO, aby uzyskać więcej informacji na temat Globalnego planu działania WHO dotyczącego oporności na leki przeciwdrobnoustrojowe, a także innych skoordynowanych strategii, które są wdrażane na całym świecie