Gruźlica wielolekooporna (MDR-TB)
To zestawienie informacji jest kontynuacją poprzedniego, dotyczącego gruźlicy. Zawiera ono więcej informacji szczegółowych na temat problemu gruźlicy wielolekoopornej (MDR-TB). Oba zestawienia są publikowane w ramach projektu TB PAN-NET.
Czym jest gruźlica wielolekooporna MDR?
MDR-TB to gruźlica wywołana przez prątki, które uodporniły się na dwa najskuteczniejsze leki przeciwprątkowe: izoniazyd i ryfampicynę. W wyniku tego gruźlicę MDR trzeba leczyć innymi lekami, tzw. lekami dodatkowymi. Proces leczenia jest dłuższy, droższy i trudniejszy. Podobnie jak inne bakterie, prątki mogą przechodzić zmiany genetyczne (nazywane mutacjami), które prowadzą do ich naturalnej oporności na leki przeciwgruźlicze. W takim przypadku leczenie przy użyciu 3 lub 4 leków zapobiega rozwojowi opornych prątków i wypieraniu przez nie prątków, które są wrażliwe na standardowe leki przeciwgruźlicze.
Jeżeli prątki oporne uodpornią się na kolejny lek, to cała populacja prątków może zostać zastąpiona prątkami, które zmutowały przynajmniej dwukrotnie i są oporne na dwa leki. Lekoopornymi prątkami mogą być zarażane inne osoby, które będą od początku niewrażliwe na standardowe terapie przeciwgruźlicze.
Co wywołuje gruźlicę MDR?
Gruźlica wielolekooporna MDR zawsze jest wynikiem ludzkiego błędu – na przykład niekompletnego procesu leczenia gruźlicy. Główne przyczyny powstawania gruźlicy MDR to: przepisanie niewłaściwych leków, słaba jakość leków przeciwgruźliczych, przerwy w procesie leczenia, brak ogólnokrajowego programu walki z gruźlicą, brak ustandaryzowanych wytycznych do jej leczenia, niedostateczne monitorowanie gruźlicy przez jednostki służby zdrowia, przedwczesne zakończenie leczenia przeciwprątkowego. Przeoczenie potencjalnych przypadków gruźlicy MDR lub jej niewłaściwe zdiagnozowanie sprawia, że wydłuża się okres, w którym oporne na leki bakterie są przenoszone na inne osoby, co powoduje narastanie problemu.
Jakie są objawy gruźlicy wielolekoopornej MDR?
Objawy gruźlicy MDR są takie same, jak gruźlicy spowodowanej przez prątki wrażliwe i dotyczą tych samych narządów (utrata masy ciała, stany podgorączkowe i zmęczenie, kaszel, wykrztuszanie i bóle w klatce piersiowej w przypadku choroby płuc), jednak choroba trwa dłużej, gdyż prątki są zwalczane wolniej lub nie są wcale zwalczane.
W których częściach świata występuje gruźlica wielolekooporna MDR?
Gruźlica MDR może się rozwinąć w każdym miejscu. Rzadko występuje w krajach, w których zachorowalność na gruźlicę jest niska (Europa Zachodnia i Środkowa, Ameryka Północna, państwa zachodniej części basenu Morza Śródziemnego). Według najnowszych badań przeprowadzonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) szacuje się, że całkowita liczba osób chorych na gruźlicę MDR to około 490.000, a większość tych przypadków występuje w krajach z niezadowalającymi programami walki z gruźlicą: Chinach, Indiach, krajach Europy Wschodniej i Azji Środkowej.
Jak można zapobiegać gruźlicy MDR?
- Należy zwalczać źródła problemu. Zapisywanie odpowiednich leków od początku procesu leczenia i nadzór terapeutyczny zwiększają szanse powrotu do zdrowia i zmniejszają ryzyko nawrotu objawów.
- Należy wykrywać gruźlicę MDR i leczyć ją odpowiednimi kombinacjami leków. Jest to osiągalne dzięki wykonywaniu testów wrażliwości na leki dodatkowe oraz kontrolowaniu działań ubocznych leków i opiece nad pacjentem aż do pełnego powrotu do zdrowia.
- Trzeba zapobiegać przenoszeniu gruźlicy wielolekoopornej MDR na inne osoby poprzez izolowanie pacjentów do momentu całkowitego ustąpienia objawów chorobowych.
Jak leczy się gruźlicę MDR?
Zalecana terapia jest połączeniem terapii wszystkimi lekami podstawowymi, na które szczep bakteryjny jest wciąż podatny, leku podawanego we wstrzyknięciach i jednego z kilku leków dodatkowych, takich jak chinolony, protionamid / etionamid, cykloseryna czy linezolid, klofazymina, Mogą być również stosowane nowe leki, takie jak bedakilina czy delamanid. Leczenie może trwać do 2 lat i często towarzyszą mu działania uboczne o różnym stopniu ciężkości. Gruźlica wielolekooporna może być znacznym obciążeniem dla programów walki z gruźlicą – koszty mogą być od 10 do 100 razy wyższe, niż koszty leczenia gruźlicy o zachowanej wrażliwości na leki. Jeżeli przeznaczane środki są ograniczone, to może to odsunąć opiekę nad innymi pacjentami na dalszy plan.
Program TB PAN-NET polega na budowaniu sieci kontaktów pomiędzy ekspertami w dziedzinie gruźlicy mającej na celu zwalczanie gruźlicy wielolekoopornej w Europie. Te materiały zostały opracowane dzięki pomocy eksperta ERS w dziedzinie gruźlicy, doktora Jeana-Pierre’a Zellwegera
