Niedobór alfa1-antytrypsyny

Białko AAT jest wytwarzane w wątrobie i uwalniane do krwi. Wnika do płuc z krwi i ma za zadanie chronić tkankę płucną przed uszkodzeniem. Chroni płuca przed innym białkiem zwanym elastazą neutrofilową, które jest uwalniane przez białe krwinki. Zadaniem elastazy neutrofilowej jest niszczenie uszkodzonych komórek i bakterii. AAT powstrzymuje ją od atakowania zdrowych komórek płuc.

DNA jest kodem tworzącym wszystkie części naszego ciała. Istnieją miliony niewielkich odcinków tego kodu, a każdy z nich odpowiedzialny jest za coś innego. Te małe odcinki nazywane są genami. Mamy dwie kopie prawie całego naszego DNA, po jednej od każdego z naszych rodziców. Niedobór AAT jest spowodowany błędem lub nieprawidłowością w kodzie jednego z genów. Gen ten nazywa się SERPINA1.

Ciężki niedobór AAT określa się mianem choroby „recesywnej”. Dzieje się tak, ponieważ muszą istnieć dwie nieprawidłowe kopie genu, aby wywołać to zaburzenie. Osoby z jednym nieprawidłowym i jednym prawidłowym genem SERPINA1 nazywane są nosicielami. Zazwyczaj mają pośredni niedobór AAT, co oznacza, że ich poziom AAT jest zwykle niższy niż normalnie, ale nie na tyle niski, aby spowodować poważne ryzyko problemów zdrowotnych. Mogą przekazać swój nieprawidłowy gen dzieciom, ale sami nie cierpią na tę chorobę.

Dzieci dwóch nosicieli mogą odziedziczyć dwa normalne geny, jeden normalny i jeden nieprawidłowy i same zostać nosicielami lub dwa nieprawidłowe geny i mieć niedobór AAT. Przedstawiono to na diagramie powyżej. Jeśli osoba z dwoma nieprawidłowymi genami ma dzieci, dzieci albo będą miały chorobę, albo będą nosicielami, w zależności od genów SERPINA1 drugiego rodzica, jak widać na drugim schemacie.

Stwierdzono kilka różnych nieprawidłowości w genie SERPINA1, które powodują wytwarzanie różnych ilości białka AAT. Oznacza to, że choroba może być cięższa u niektórych osób w porównaniu z innymi.

Niezupełnie. Niedobór AAT to choroba genetyczna, która zwiększa u Ciebie ryzyko wystąpienia chorób płuc i / lub wątroby. Aczkolwiek u wielu osób z niedoborem AAT, które nie palą, nie rozwija się żadna choroba ani podobne objawy.

Chociaż niedobór AAT jest uważany za rzadką chorobę genetyczną, w rzeczywistości jest to jedna z najczęstszych dziedzicznych chorób genetycznych w niektórych częściach świata, takich jak Europa.

W niektórych krajach Europy Północnej uważa się, że od 1 na 1600 do 1 na 2000 osób ma niedobór AAT; w innych regionach, tj. w Europie Południowo-Wschodniej, niedobór AAT występuje rzadziej. W ostatnich badaniach oszacowano, że w Europie jest około 120 000 osób z ciężkim niedoborem AAT.

Powodem, dla którego ludzie uważają, że niedobór AAT występuje rzadko, jest to, że choroby związane z niedoborem AAT często nie są rozpoznawane lub diagnozowane. Często występuje duże opóźnienie, zanim ktoś zostanie zdiagnozowany, nawet po wizycie u lekarza z objawami. Jedno z badań naukowych wykazało, że diagnozę niedoboru AAT stawiano średnio 7 lat po pojawieniu się pierwszych objawów.

Powody, dla których większość osób z chorobami płuc związanymi z niedoborem AAT nie otrzymuje prawidłowej bądź żadnej diagnozy:

• Objawy mogą się różnić u poszczególnych osób;
• POChP lub objawy astmy mogą mieć wiele innych przyczyn;
• Choroby wątroby mogą również mieć wiele innych przyczyn;

Niedobór AAT może powodować objawy płucne podobne do tych obserwowanych w POChP lub astmie. Wczesne objawy obejmują:

• Duszność podczas wysiłku fizycznego lub w czasie odpoczynku
• Kaszel; dużo śluzu i śliny podczas kaszlu
• Choroby wątroby mogą również mieć wiele innych przyczyn;

Wiele osób z niedoborem AAT nie ma żadnych objawów, co bardzo utrudnia rozpoznanie. Dlatego wytyczne sugerują, że wszystkie osoby z POChP lub astmą o początku w wieku dorosłym powinny być poddawane badaniom przesiewowym w kierunku niedoboru AAT.

Objawy dotyczące wątroby lub nieprawidłowości spowodowane niedoborem AAT u niemowląt, dzieci lub dorosłych mogą obejmować żółtaczkę i / lub zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych lub inne objawy, takie jak zapalenie tkanki podskórnej (bolesne guzy pod skórą) i zapalenie warstwy tłuszczowej pod skórą.

Lekarz, który podejrzewa, że ktoś może mieć niedobór AAT, pobierze próbki krwi i wykona testy laboratoryjne, które zmierzą poziom AAT we krwi. Można również przeprowadzić testy genów, aby przyjrzeć się genowi SERPINA1.

Ponieważ niedobór AAT jest genetyczny i dziedziczny, krewni osób z tą chorobą również mogą być nosicielami lub chorować na tę chorobę. Dlatego członkowie rodziny również powinni zostać poinformowani i przebadani. Dobrym pomysłem może być również przebadanie partnerów w celu ustalenia, czy istnieje prawdopodobieństwo, że któreś z dzieci będzie miało niedobór AAT.

Po zdiagnozowaniu niedoboru AAT lekarz powinien zbadać, czy niedobór AAT wpłynął na Twoje płuca, wątrobę i ogólny stan zdrowia oraz zaplanować najlepszy przebieg leczenia.

Następnym krokiem jest zaproszenie Cię do udziału w Europejskim Międzynarodowym Rejestrze Alfa-1 Antytrypsyny (European Alpha-1 Antitrypsin International Registry, EARCO). Komisja Europejska podkreśla, jak ważne są rejestry dla rzadkich chorób. Są jedynym sposobem na zebranie odpowiednich informacji o chorobie i jej skutkach. EARCO to platforma do badań klinicznych nad niedoborem AAT, która poprawi sposób leczenia tego schorzenia w najbliższej przyszłości. Poproś swojego lekarza o włączenie do EARCO (www.earco.org).

Jest wiele rzeczy, które osoby z niedoborem AAT mogą zrobić, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na chorobę płuc lub spowolnić jej postęp. Większość z nich wiąże się z próbami uniknięcia uszkodzenia płuc, ponieważ nie będzie wystarczającej ilości AAT, aby je chronić.

• Niepalenie papierosów. Palenie jest jeszcze bardziej szkodliwe dla osób z niedoborem AAT, ponieważ ich płuca są mniej chronione.
• Unikanie obszarów silnie zanieczyszczonych, na przykład poprzez trzymanie się z dala od ruchliwych dróg w godzinach szczytu (więcej informacji można znaleźć w arkuszu informacyjnym ELF „Polutanty a płuca”).
• Unikanie narażenia na opary lub wdychania toksycznych substancji w miejscu pracy.
• Zapobieganie infekcjom bakteryjnym i wirusowym poprzez unikanie osób, które źle się czują, dbanie o higienę osobistą i przyjmowanie przepisanych szczepień (np. szczepionka przeciw grypie).
• Zbilansowana dieta, bogata w białko i witaminy.
• Wykonywanie ćwiczeń oddechowych zgodnie z zaleceniami lekarza.

Niedobór AAT można kontrolować, ale nie wyleczyć. Wczesna diagnoza jest jednak bardzo ważna, aby leczenie można było rozpocząć jak najszybciej.

Leczenie, które może być przepisane pacjentom z innymi problemami oddechowymi, takimi jak astma lub POChP, obejmuje:

• Wziewne leki rozszerzające oskrzela, długo lub krótko działające.
• Kortykosteroidy, najlepiej wziewne, a nie doustne
• W razie potrzeby dodatkowe natlenienie.
• Rehabilitacja pulmonologiczna (poniżej).

Rehabilitacja pulmonologiczna

Rehabilitacja pulmonologiczna (PR) jest zalecana osobom z POChP, ponieważ poprawia wydolność wysiłkową, jakość życia i pomaga w dusznościach. Pacjenci z POChP związaną z niedoborem AAT powinni być włączani do programów PR zarówno jako pacjenci stacjonarni, jak i ambulatoryjni, w zależności od lokalnej dostępności.

Leczenie zastępujące AAT

Terapia wspomagająca (zastępcza) jest dostępna w wielu krajach europejskich. Obejmuje ona tygodniową dawkę AAT, która zwiększa poziom AAT we krwi i płucach. Gdy poziom będzie wystarczająco wysoki, AAT zacznie chronić płuca.

Pacjenci wciąż muszą rzucić palenie papierosów i unikać zanieczyszczeń środowiska. Ostatnie badania wykazały, że terapia zastępcza spowalnia postęp rozedmy płuc, która jest jednym ze elementów POChP.

Przeszczepienie płuc jest opcją dla osób z niedoborem AAT, u których występuje poważna choroba płuc. Można przeszczepić jedno płuco lub oba płuca, niekiedy pacjenci otrzymują również przeszczep serca. Liczba przeszczepów płuc znacznie wzrosła w ciągu ostatnich 15 lat.

Zmniejszenie objętości płuc (OZOP) polega na usunięciu chorej części płuca. Można go wykonać chirurgicznie lub od niedawna podczas bronchoskopii. Może to pomóc niektórym pacjentom z niedoborem AAT i chorobą płuc, ponieważ może zmniejszyć objawy i poprawić tolerancję wysiłku. Chociaż OZOP nie jest alternatywą dla przeszczepu płuc, może pomóc pacjentom radzić sobie do czasu, gdy dostępny będzie przeszczep płuc.

ERS Statement: diagnosis and treatment of pulmonary disease in a1-antitrypsin deficiency. Niniejszy dokument określa sposób, w jaki lekarze powinni rozpoznawać i leczyć niedobór AAT.

Miravitlles M, Dirksen A, Ferrarotti I, Koblizek V, Lange P, Mahadeva R, et al. European Respiratory Society statement: diagnosis and treatment of pulmonary disease in a1- ntitrypsin deficiency. Eur Respir
J. 2017;50:1700610. doi: 10.1183/13993003.00610-2017.

EARCO: European Alpha-1 Research Collaboration (EARCO) to ogólnoeuropejska sieć zaangażowana w promowanie badań klinicznych i edukacji w zakresie niedoboru alfa-1 antytrypsyny (AATD). Głównym projektem jest ogólnoeuropejski rejestr AATD, współpraca, która oferuje długoterminowe, rzeczywiste dane dotyczące pacjentów z AATD. EARCO ma globalną wizję zwiększenia wczesnej diagnostyki niedoboru alfa-1 antytrypsyny (AATD), lepszego zrozumienia naturalnej historii choroby i zapewnienia optymalnego dostępu do skutecznej opieki, kładąc nacisk na ambicje, które służą zbiorowym potrzebom społeczności naukowej AATD i sprowadzenie osób z niedoborem AAT do centrum środowiska badawczego w kontekście świata rzeczywistego.

www.earco.org

Austria: www.alpha1-oesterreich.at
Belgia: www.alpha1plus.be
Dania: www.alfa-1.dk
Francja: www.alpha1-france.org
Niemcy: www.alpha1-deutschland.org
Irlandia: www.alpha1.ie
Włochy: www.alfa1at.it
Holandia: www.alpha-1nederland.nl
Norwegia: alfa1foreningen.wordpress.com
Polska: www.a1at.wordpress.com
Portugalia: www.aa1p.pt
Rumunia: alfa1romania.ro
Hiszpania: www.alfa1.org.es
Szwecja: www.alfa-1.se
Szwajcaria: www.alpha-1.ch
Zjednoczone Królestwo: www.alpha1.org.uk

Alpha-1 Global

Fundacja to amerykańska organizacja zapewniająca zasoby pacjentom, lekarzom i naukowcom.: www.alpha-1global.org/en/

Europejska Fundacja na rzecz Płuc (ELF) została założona przez Europejskie Towarzystwo Chorób Układu Oddechowego (ERS) w 2000 r. w celu zrzeszenia pacjentów, społeczeństwa i specjalistów chorób płuc, aby pozytywnie wpływać na zdrowie płuc.

Niniejsza broszura została przygotowana z pomocą I. Ferrarotti, B. Balbiego, M. Miravitllesa i T. Greulicha oraz zweryfikowana przez przedstawicieli pacjentów z grup wsparcia Alfa-1. Arkusz informacyjny został opracowany na podstawie następującego artykułu autorstwa I. Ferrarotti i in.: Update on a1-antitrypsin deficiency. Breathe 2018 Jun; 14(2): e17–e24. Można go znaleźć online pod adresem ow.ly/Mr3P30jUEyn

Opracowano w lutym 2021 r.