Print

Zdrowie psychiczne i zdrowie płuc

Jeśli żyjesz z chorobą płuc, istnieje większe prawdopodobieństwo, że oprócz objawów fizycznych, będziesz miał problemy ze zdrowiem psychicznym. Niniejszy arkusz informacyjny wyjaśnia, jak dbać o swoje zdrowie psychiczne, jakich chorób psychicznych możesz doświadczyć i gdzie możesz znaleźć wsparcie, jeśli nie czujesz się dobrze.

Ostatnia aktualizacja 14/05/2024
This content is available in multiple languages.

Czym jest zdrowie psychiczne?


Zdrowie psychiczne to termin używany do opisania tego, jak się czujesz i jak radzisz sobie w życiu codziennym. Dotyczy to również tego, jak się czujesz, żyjąc z chorobą płuc. Jeśli jesteś w dobrym zdrowiu psychicznym, jest bardziej prawdopodobne, że będziesz dbać o siebie i dobrze decydować o swoim leczeniu. Będziesz czuć się pozytywnie w życiu i będziesz zadowolony z tego, co dzieje się wokół Ciebie. Jeśli masz słabe zdrowie psychiczne, może się okazać, że mniej interesuje Cię robienie rzeczy, które kiedyś sprawiały Ci przyjemność. Możesz czuć się bardziej niespokojny i spięty, a także może być Ci trudniej radzić sobie z codziennym życiem i stresem związanym z chorobą.

Życie z chorobą płuc


Prawdopodobieństwo wystąpienia złego stanu psychicznego lub choroby psychicznej może być większe, jeśli cierpisz na chorobę płuc. Może to być spowodowane tym, że:

  • trudniej Ci robić to samo, co przed chorobą
  • martwisz się, że nie będziesz w stanie oddychać
  • denerwujesz się, jeśli aktualnie potrzebujesz regularnego leczenia i większego wsparcia ze strony innych
  • martwisz się o przyszłość przy swoim stanie płuc.

Może to mieć wpływ na to, jak postrzegasz swoją rolę w pracy, interakcje z rodziną i przyjaciółmi oraz poczucie własnej wartości.

Stan zdrowia psychicznego może również wpływać na zdolność radzenia sobie z chorobą płuc. To może oznaczać:

  • niepokój związany z trudnościami z oddychaniem powodujący niechęć do ćwiczeń
  • depresję i brak zdolności do przyjmowania leków
  • unikanie sytuacji społecznych i poczucie izolacji.

Tworzy to negatywny krąg wydarzeń; jeżeli objawy nie są dobrze opanowane, może to spowodować, że poczujesz się gorzej.

Jak mogę zadbać o swoje zdrowie psychiczne?


Dbałość o zdrowie psychiczne jest procesem osobistym i ważne jest, aby znaleźć coś, co będzie działać dla Ciebie. Istnieje wiele różnych podejść:

Prowadzenie aktywnego trybu życia

Gdy masz problemy z płucami, aktywny tryb życia może pomóc w złagodzeniu objawów i utrzymaniu dobrego samopoczucia. Im bardziej jesteś aktywny, tym łatwiej przyjdzie Ci wykonywać codzienne czynności, pomimo trudności z oddychaniem. Ważne jest, aby znaleźć zajęcie, które odpowiada poziomowi duszności. Można dodać coś odpowiedniego do codziennej rutyny, np. ogrodnictwo, chodzenie po schodach lub wysiadanie z autobusu o jeden przystanek wcześniej i podejście do domu na piechotę. Można też spróbować czegoś bardziej zorganizowanego, np. zajęcia ruchowe, bieganie lub ćwiczenia wytrzymałościowe. Pamiętaj, że odczuwanie duszości podczas wykonywania czynności jest normalne i nie jest oznaką zaostrzenia się choroby. Można też wziąć udział w kursie rehabilitacji oddechowej. Jest to bardzo skuteczny, zorganizowany program ćwiczeń i zajęć informacyjnych, które są przeznaczone dla osób z chorobami płuc, aby pomóc Ci zachować aktywność.

Uważność (mindfulness)

Uważność oznacza skupienie się na chwili obecnej. Uczy, że emocja lub uczucie jest naszą normalną reakcją na coś, ale na to uczucie można reagować w różny sposób. Pomaga to zrozumieć, że niektóre myśli i uczucia mogą być pozytywne, a niektóre negatywne. Ale żadna z tych reakcji nie zmienia rzeczywistości. Badania wykazały korzyści płynące z uważności u osób z chorobami płuc, w szczególności w celu złagodzenia stresu, który może być spowodowany dusznościami. Duszności podczas wykonywania czynności są normalne u osób z chorobami płuc, a zaakceptowanie tego faktu może przyczynić się do lepszego samopoczucia w związku ze swoim stanem zdrowia i lepszej jakości życia.

Samopomoc

Możesz podjąć pewne kroki, aby sobie pomóc, np. dowiedzieć się, co wpływa na Twój nastrój – co go poprawia, a co pogarsza? Może to pomóc w zapobieganiu poczucia, że nie jesteś w stanie sobie poradzić. Warto też dodać do swojego życia to, co sprawia Ci przyjemność, jak nauka czegoś nowego, rozmowa telefoniczna z przyjacielem lub poświęcenie większej ilości czasu na relaks. Może to być szczególnie pomocne, jeśli czujesz, że nie możesz robić tego, co dawniej. Zamiast tego możesz znaleźć coś, czym się mógłbyś teraz zająć, a co sprawi Ci przyjemność. Ważne jest, aby regularnie „sprawdzać” siebie. Zwróć uwagę na swoje samopoczucie i na to, czy ostatnio czujesz się lepiej czy gorzej. Jeśli zaczynasz czuć, że nie radzisz sobie ze wszystkim, jak najszybciej porozmawiaj z lekarzem, zanim nasilą się objawy psychiczne lub fizyczne.

„To w porządku nie czuć się dobrze. To normalne, że czujesz się pokonany, albo że nie jesteś w stanie robić nic innego. Ważne jest, aby pamiętać, że to nie jest problem i można znaleźć wsparcie, które pomoże Ci sobie z tym poradzić, tak jak byłoby w przypadku wystąpienia złych objawów fizycznych. Inną rzeczą, która bardzo mi pomogła, jest przypomnienie sobie, że nie jestem kimś gorszym przez to, że jestem chory. Nie jestem słabszym człowiekiem i nie zasługuję na mniej tylko z powodu mojego stanu zdrowia. Pamiętanie o tym naprawdę pomogło mi w osiągnięciu dobrego zdrowia psychicznego w momentach, kiedy czułem się źle”. David

Jakich problemów ze zdrowiem psychicznym mogę doświadczyć?


Mniej więcej co czwarty z nas w pewnym momencie życia ma problem ze zdrowiem psychicznym. Przyjrzymy się teraz trzem schorzeniom, które mogą częściej występować u osób z chorobami płuc.

Zaburzenia lękowe

Wiele doświadczeń związanych z chorobą płuc może prowadzić do zaburzeń lękowych. Mogą one obejmować:

  • hospitalizację w przypadku zakażenia układu oddechowego lub zaostrzenia się objawów
  • częstą lub ciągłą utratę tchu
  • utratę pracy lub brak interakcji z przyjaciółmi i rodziną
  • poczucie, że objawy wymknęły się spod kontroli.

Jeśli uczucie niepokoju trwa przez dłuższy czas lub Cię przytłacza, są to objawy lęku, w przypadku którego możesz uzyskać pomoc.

Rzeczy, na które należy zwracać uwagę

  • gonitwa myśli
  • trudności z koncentracją
  • poczucie paniki, strachu lub zguby
  • problemy ze snem
  • chęć ucieczki od wszystkiego
  • ciężkie lub szybkie oddychanie powiązane z Twoim nastrojem
  • pocenie się lub uderzenia gorąca
  • mdłości
  • kołatanie serca i drżenie

Depresja

Życie z chorobą płuc może wydawać się ciężką pracą. Czasami możesz odczuwać złość lub przygnębienie, szczególnie jeśli Twój stan zdrowia uniemożliwia Ci wykonywanie zwykłych czynności. Jeśli ten stan trwa tygodniami i wpływa na Twoje codzienne życie lub towarzyszy mu silne poczucie bezradości lub przygnębienie, może to być oznaką depresji. Depresja to nie to samo, co kilkudniowe przygnębienie – to poważny stan zdrowia psychicznego, w przypadku którego można uzyskać pomoc.

Rzeczy, na które należy zwracać uwagę

  • poczucie bezradności lub beznadziejności
  • bycie smutnym
  • utrata zainteresowania codziennymi zajęciami
  • zaburzenia snu – śpisz więcej lub mniej
  • zmiany w apetycie – jesz więcej lub mniej
    brak energii i koncentracji
  • gniew, irytacja wobec siebie lub innych
  • niska samoocena i poczucie winy
  • myśli o śmierci lub samobójstwie

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Jako osoba cierpiąca na chorobę płuc możesz doświadczyć traumatycznych wydarzeń, które mają trwały wpływ na Twoje zdrowie psychiczne. Jednym z przykładów jest sytuacja, gdy przebywasz dłużej na oddziale intensywnej terapii w szpitalu lub gdy potrzebujesz mechanicznego wspomagania wentylacji. Może to być traumatyczne przeżycie, a niektórzy ludzie nie są w stanie sobie z tym poradzić. Niekiedy prowadzi to do zaburzenia zwanego zespołem stresu pourazowego. Powoduje ono poważne zakłócenia w Twoim codziennym życiu, ponieważ stres, który odczuwałeś w czasie jakiegoś zdarzenia, nadal ma na Ciebie wpływ. Jest to poważny stan zdrowia psychicznego, w przypadku którego możesz uzyskać pomoc. Jeśli zauważysz oznaki lub objawy jakichkolwiek chorób psychicznych, ważne jest, aby jak najszybciej zwrócić się o pomoc do swojego lekarza.

Rzeczy, na które należy zwracać uwagę

  • wspomnienia traumy, której doświadczyłeś, i poczucie, że znowu się to dzieje
  • koszmary senne
  • silny stres, kiedy przypominasz sobie o traumie
  • pocenie się, mdłości lub drżenie na myśl o wspomnieniach

Leczenie problemów zdrowia psychicznego


Każdy jest inny i będzie miał inne potrzeby, które lekarz omówi z Tobą. Oto niektóre z metod leczenia chorób psychicznych u osób z chorobami płuc.

  • Kompleksowa rehabilitacja pulmonologiczna Stwierdzono, że jest to bardzo skuteczna metoda poprawy zdrowia psychicznego i fizycznego w przypadku choroby płuc.
  • Terapia z doradcą lub psychoterapeutą. Przykładowe terapie to: terapia poznawczo-behawioralna (CBT), terapia ekspozycyjna, która pomaga przezwyciężyć określone lęki, a także pomaga leczeniu depresji i PTSD, a także terapia pourazowa.
  • Leki, takie jak leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe. Lekarze mogą zasugerować to jako opcję leczenia i znajdą odpowiednią dawkę dla Ciebie w celu ograniczenia skutków ubocznych.

Możesz otrzymać kombinację różnego leczenia, a lekarz zadecyduje o najlepszej opcji dla Ciebie.

Gdzie mogę znaleźć wsparcie?


Problemy ze zdrowiem psychicznym są bardzo powszechne i nie ma się czego wstydzić. Dobrze jest umieć mówić o tym otwarcie. Jeśli czujesz, że nie dajesz sobie z tym rady, porozmawiaj z lekarzem, z którym będziesz mógł omówić możliwości znalezienia wsparcia. Poza tym, możesz spróbować następujących rzeczy.

  • Znajdź grupę wsparcia przeznaczoną dla osób z Twoją chorobą. Może to być grupa, która spotyka się lokalnie lub zdalnie w internecie. Wiele osób uważa, że korzystnie jest rozmawiać z innymi ludźmi mającymi podobne doświadczenia.
  • Porozmawiaj z rodziną i przyjaciółmi. Chociaż mogą nie doświadczać tego samego stanu chorobowego, możesz pomóc im zrozumieć, jak to wygląda u Ciebie. Możesz porozmawiać z nimi o sposobach, w jaki mogą Ci pomóc, i o momentach, kiedy potrzebujesz być sam. Mogą Ci pomóc w zauważeniu zmian w nastroju i stwierdzeniu, czy potrzebujesz dalszego wsparcia.

„Jedna z rzeczy, których nauczyłam się, poznając ludzi z innych organizacji zrzeszających pacjentów, to użyteczny zwrot – jest w porządku, gdy nie czuję się najlepiej. Musisz pozwolić sobie nie czuć się w porządku w pewnych momentach swojego życia. Tak trudno jest być silnym, wesołym, szczęśliwym przez cały czas. Musisz pozwolić sobie na to, by być w złym humorze. Czasami mam złe dni – nie widzę się z nikim i są to dni tylko dla mnie. Przykrywam się wówczas kocem i zostaję w domu. Płaczę, krzyczę albo śpię, jeśli muszę. Pozwalam sobie nic nie robić, a potem budzę się następnego dnia i czuję się wypoczęta – to nowy dzień i czuję się, jakbym niemal narodziła się na nowo, znowu mogę być pozytywna”. Elena

  • Nawiąż kontakt z organizacjami pomagającymi pacjentom z taką chorobą jak Twoja. Może się okazać, że aktywne zaangażowanie w te organizacje da Ci możliwość komunikowania się z szeregiem osób o podobnych celach jak Twoje, a także pozwoli na zachowanie aktywności umysłu w podążaniu do wspólnych celów.

Dla rodzin/przyjaciół/opiekunów


Opieka nad kimś może być stresująca, a to może mieć wpływ na Twoje zdrowie psychiczne. Jest to całkowicie normalne i ważne jest, aby dbać o swoje własne zdrowie psychiczne. Jeśli zauważysz oznaki lub objawy jakichkolwiek chorób psychicznych, pamiętaj, aby jak najszybciej zwrócić się o pomoc. Twoje zdrowie ma znaczenie i będziesz w stanie zapewnić lepszą opiekę i wsparcie, jeśli zadbasz o swoje własne zdrowie. Jeśli opiekujesz się kimś z chorobą płuc i chcesz wspierać go w zdrowiu psychicznym, może to być trudne, jeśli nie wiesz jak do tego podejść. Doświadczenie każdego człowieka w zakresie dobrego samopoczucia lub choroby psychicznej będzie dla niego wyjątkowe i osobiste. Otwarta dyskusja na temat tego, co może wywoływać negatywne nastroje, co dana osoba uważa za pomocne i jakiego wsparcia chciałaby od Ciebie uzyskać, może być dobrym punktem wyjściowym. Jeśli zauważysz zmianę w nastroju tej osoby i jesteś zaniepokojony, zapytaj, jak się czuje, czy czuje, że sobie radzi i jakiego rodzaju wsparcia może potrzebować. Możesz nie być w stanie pomóc bezpośrednio, ale możesz wskazać jej właściwy kierunek w uzyskaniu profesjonalnej pomocy i zapewnić, że jesteś przy niej. Często słuchanie jest ważniejsze niż udzielanie porad. Możesz również zaproponować towarzyszenie jej na wizytach lekarskich, jeśli obawia się rozmowy o swoim stanie zdrowia.

Patient organisations

Mental health resources

ELF factsheets

Opracowano w czerwcu 2020 r.