Print

Gruźlica (TB)

Gruźlica (TB) to choroba wywoływana przez bakterię Mycobacterium tuberculosis.

Ostatnio pojawiły się nowe szczepy odporne na powszechnie stosowane leki. Podobnie jak inne bakterie, mykobakterie mogą przechodzić zmiany na poziomie genów (znane jako mutacje), które dają im naturalną odporność na leki przeciwgruźlicze. Nowe, zaawansowane postacie choroby znane są jako gruźlica wielolekooporna (MDR-TB) lub gruźlica ekstremalnie odporna na leki (XDR-TB).

Oporność ta może wystąpić w wyniku błędów człowieka, np. wyboru nieprawidłowych leków lub przerwania terapii przed zakończeniem pełnego kursu. Im bardziej nieprawidłowo stosowany jest antybiotyk, tym większe jest prawdopodobieństwo, że bakterie ulegną mutacji i staną się lekooporne.

Ostatnia aktualizacja 12/07/2023
This content is available in multiple languages.

Objawy


Choroba ta może pojawić się w każdym narządzie, niemniej jednak najczęściej występuje w płucach.

Głównymi objawami gruźlicy są:

  • Gorączka
  • Zmniejszone łaknienie
  • Spadek masy ciała
  • Potliwość nocna
  • Uporczywy kaszel
  • Odkaszliwanie krwi w fazie zaawansowanej

Przyczyny


Gruźlica jest chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową. Przenoszona jest w kropelkach znajdujących się w powietrzu, które dostają się tam, kiedy osoba zakażona mykobakteriami kichnie lub kaszlnie.

Największe ryzyko wystąpienia choroby występuje u ludzi narażonych na bliski i regularny kontakt z chorą osobą. Badania wykazały, że prawdopodobieństwo wystąpienia gruźlicy u dzieci narażonych na bliski kontakt z przypadkiem zakaźnym wynosi 30-50%.

Po zakażeniu się bakterią rozwój choroby może być gwałtowny. Osoba w takim stanie zaraża, występują u niej objawy i wymaga ona terapii. Występuje to zwykle u dzieci i osób, których układ odpornościowy jest osłabiony. Jest to tzw. „gruźlica pierwotna”. W przeciwnym razie występuje infekcja utajona, w przypadku której osoba nie zaraża i nie ma objawów. U 5-10% osób z infekcją utajoną może rozwinąć się czynna postać TB.

Istnieje wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia TB, w tym cukrzyca, ekspozycja na leki hamujące działanie układu odpornościowego i palenie tytoniu. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest infekcja wirusem HIV. WHO twierdzi, że szacunkowe ryzyko wystąpienia gruźlicy jest 20-37 razy wyższe u osób z HIV niż u osób zdrowych.

Profilaktyka


Szczepionkę znaną jako szczepionka BCG wprowadzono w 1921 r. Wiadomo, że zapobiega ona niektórym ciężkim postaciom choroby u dzieci, a jej korzystny wpływ na zapobieganie ryzyku wystąpienia gruźlicy przez całe życie jest nieoceniony.

Szczepionka BCG stosowana jest w Europie w różnym zakresie: w niektórych krajach szczepione są wszystkie noworodki, a w innych zaprzestano masowych szczepień.

World Health Organization (WHO) zaleca skuteczną identyfikację przypadków i antybiotykoterapię jako najlepszy sposób profilaktyki gruźlicy. Strategie WHO, np. Stop TB Strategy, przyczyniły się do redukcji chorobowości i częstości występowania gruźlicy na całym świecie.

Ostatecznym celem międzynarodowych i krajowych organów publicznej służby zdrowia jest eliminacja gruźlicy, poprzez zmniejszenie liczby nowych przypadków zakaźnych do poniżej 1 na każdy milion osób do 2050 r. Niemniej jednak autorzy publikacji uważają, że prawdopodobieństwo osiągnięcia tego celu przez władze jest małe.

Diagnostyka i leczenie


Od osoby z podejrzeniem gruźlicy pobierane są próbki śluzu lub flegmy i badane w kierunku bakterii. Prześwietlenie klatki piersiowej, a czasem tradycyjne badanie TK, jest pomocne przy potwierdzeniu obecności choroby.

Inne badania, takie jak próba tuberkulinowa i analiza pełnej krwi, znana jako test wydzielania interferonu gamma (IGRA) są pomocne w diagnozowaniu gruźlicy utajonej.

Terapia skierowana jest na wyleczenie choroby i unikanie przeniesienia jej na innych ludzi. Terapia składa się zwykle z fazy intensywnej trwającej 2 miesiące, po której następuje faza kontynuacji trwająca 4 miesiące. W pierwszej fazie podaje się zwykle cztery różne leki (izoniazyd, ryfampicynę, etambutol i pirazynamid). Celem tej fazy jest zatrzymanie namnażania się bakterii. Celem drugiej fazy jest zniszczenie pozostałych bakterii.

W przypadku MDR-TB i XDR-TB niezbędne jest stosowanie leków drugiego rzutu przez co najmniej 20 miesięcy; niemniej jednak są one drogie, toksyczne, a leczenie jest skomplikowane.