Badania przesiewowe w kierunku raka płuca

Rak płuca jest wiodącą przyczyną zgonów na skutek nowotworów w Europie. Z jego powodu umiera więcej osób niż z powodu raka jelita grubego, piersi i prostaty razem wziętych. Kiedy pojawiają się objawy raka płuca, jest on zazwyczaj w zaawansowanym stadium, co sprawia, że leczenie jest o wiele mniej skuteczne.

Badania przesiewowe mogą wykryć go na znacznie wcześniejszym etapie. Wcześniejsze stwierdzenie nowotworu oznacza, że leczenie może być skuteczniejsze, a nawet że można wyleczyć chorobę, poprawić wyniki chorych i zmniejszyć koszty leczenia.

Składa się na nie kilka badań oceniających zdrowie płuc. Badaniem uważanym za najskuteczniejsze w wykrywaniu raka płuca na wczesnym etapie jest niskodawkowa tomografia komputerowa (TK). Wykorzystuje zdjęcia rentgenowskie i technologię komputerową do uzyskania licznych zdjęć klatki piersiowej. Komputer łączy te zdjęcia w celu uzyskania szczegółowego obrazu płuc. Są one bardziej szczegółowe niż zwykłe zdjęcia rentgenowskie.

Program badań przesiewowych obejmuje rutynowe sprawdzanie określonych grup osób w regularnych odstępach czasu. Takie programy są wdrażane w wielu krajach do wykrywania innych typów nowotworów, np. raka piersi czy szyjki macicy, w przypadku których badania przesiewowe są rutynowo kierowane do kobiet z określonych grup wiekowych.

Kiedy pojawiają się objawy raka płuca — takie jak utrzymujący się kaszel i powtarzające się infekcje płuc — jest on zazwyczaj w zaawansowanym stadium. Im później rak płuca zostanie wykryty, tym mniej opcji leczenia jest dostępnych. Wcześniejsze wykrycie raka może umożliwić zwiększenie szans na skuteczność terapii — pomagając pacjentom żyć dłużej i poprawiając jakość ich życia.

Programy przesiewowe mogą pomóc w znacznie wcześniejszym wykryciu raka płuca. Badania sugerują, że niskodawkowa TK ma do czterech razy większe prawdopodobieństwo wczesnego wykrycia guza w porównaniu z tradycyjnym badaniem RTG klatki piersiowej.

„ERS opowiada się za jak najwcześniejszym wykrywaniem i prowadzeniem badań przesiewowych w kierunku raka płuca. Rak płuca nadal powoduje najwięcej zgonów spośród wszystkich nowotworów. Wdrażanie programów przeprowadzania niskodawkowej TK u osób obciążonych wysokim ryzykiem (byłych lub aktualnych palaczy tytoniu) może ratować życie i pomóc zmienić tę niekorzystną krzywą”.

Arzu Yorgancioğlu, Przewodnicząca Rady Rzeczników ERS

Dowody sugerują ponadto, że programy badań przesiewowych pomagają zmniejszyć liczbę zgonów spowodowanych rakiem płuca:

• Wyniki największego badania dotyczącego raka płuca zostały opublikowane w 2011 Stwierdza się w nim, że stosowanie niskodawkowej TK do badań przesiewowych w kierunku raka płuca może zmniejszyć liczbę zgonów o 20% w porównaniu ze stosowaniem RTG.¹
• Wyniki drugiego pod względem wielkości badania, prowadzonego w Belgii i Holandii, opublikowano w 2020 Stwierdzono w nim, że odsetek zgonów spowodowanych rakiem płuca zmniejszył się o 24% po 10 latach od przeprowadzenia niskodawkowej TK u mężczyzn obciążonych wysokim ryzykiem raka płuca.²

Programy przesiewowe mogą również pomóc w identyfikacji innych problemów zdrowotnych — takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). W przypadku stwierdzenia takich problemów chorzy będą poddawani obserwacji.

„Z całego serca wspieram nakierowane programy przesiewowe. Bardzo ważne jest wdrażanie takich badań w sposób, jaki to robimy w przypadku innych schorzeń, żeby pacjenci mogli poznać ich korzyści — na przykład regularne badania wzroku i badania wzroku u osób z cukrzycą pod kątem określonych zagrożeń”.

Janette, Wielka Brytania, wyleczona z raka płuca, rzecznik pacjentów

Programy badań przesiewowych nie są idealne i niosą za sobą pewne ryzyko. Aby je zminimalizować, są one oferowane tylko osobom uważanym za obciążone wysokim ryzykiem choroby.

Niska dawka promieniowania

Wszystkie zdjęcia rentgenowskie wykorzystują małe ilości promieniowania podczas wykonywania badania. W przypadku tomografii niskodawkowej dawka jest o 90% procent niższa w porównaniu do tradycyjnej TK klatki piersiowej. Nadal jednak występuje ekspozycja na promieniowanie, która w bardzo niewielkiej liczbie przypadków może spowodować raka. Liczba ta jest odpowiednikiem promieniowania, na jakie narażony jest człowiek średnio w ciągu 6 miesięcy w warunkach naturalnych lub 15 tradycyjnych badań RTG klatki piersiowej.

Uzyskanie mylnych wyników

Chociaż zdarza się to rzadko, badania mogą czasami dawać mylące wyniki, wskazujące, że badana osoba ma raka płuca, chociaż w rzeczywistości nie jest chora. Może się to zdarzyć z wielu powodów, na przykład w przypadku obecności infekcji w trakcie przeprowadzania badania. Określa się to jako wynik fałszywie dodatni. Taki wynik jest zazwyczaj kontrolowany w kolejnych badaniach, które mogą powodować stres i lęk.

Leczenie raka, który mógł być nieszkodliwy

Czasami wykrywa się przypadki raka płuca, którego wzrost jest bardzo powolny i mniej szkodliwy niż w przypadku innych typów raka. I tym razem pacjent może zostać skierowany na kolejne badania i otrzymać leczenie, które może nie być potrzebne. Określa się to jako fałszywie dodatnie rozpoznanie. Ważne jest omówienie z lekarzem zagrożeń i korzyści badań, a także możliwych terapii, z uwzględnieniem innych problemów zdrowotnych. Pomoże to w podjęciu świadomej decyzji.

W ciągu ostatnich 20 lat badania koncentrowały się na lepszym rozumieniu guzków płuc wykrywanych w trakcie badań TK. Istnieją wytyczne pomagające lekarzom w identyfikowaniu guzków płuc i podejmowaniu kolejnych kroków po ich wykryciu. Wymagane jest tworzenie multidyscyplinarnych zespołów składających się z wyspecjalizowanych pulmonologów i radiologów klatki piersiowej pomagających w wykrywaniu wszelkich nieprawidłowości i w postępowaniu z nimi. Pomaga to znacząco obniżyć ryzyko związane z badaniami przesiewowymi i zapewnić, że leczone są tylko te guzki, które są rakiem.

„Nadal trzeba podjąć wysiłek, aby zdecydować, do kogo kierować badania przesiewowe, ale bez względu na to, jaka to będzie grupa, korzyści z wcześniejszego wykrywania raka płuca są ogromne i mogą ocalić życie”.

Janette, Wielka Brytania, wyleczona z raka płuca, rzecznik pacjentów

Aktualnie jedynie w USA i Chinach oferowane są badania przesiewowe w kierunku raka płuca. Koszty pokrywają systemy ochrony zdrowia tych krajów. W krajach takich jak Holandia lub Wielka Brytania badania przesiewowe oferowane są w niektórych lokalizacjach.

Autorytety w dziedzinie ochrony zdrowia oraz organizacje ds. badań przesiewowych muszą zająć się równoważeniem ryzyka i korzyści oraz stworzyć solidne i skuteczne programy takich badań.

• Wspólny raport tych Towarzystw z 2020 obejmuje najnowsze dowody dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka płuca i kroki konieczne do wdrożenia narodowych programów: ESR/ERS statement paper on lung cancer screening (ersjournals.com)
• Materiał uzupełniający ten raport można pobrać Zawiera on aktualne podsumowania różnych etapów narodowych programów badań przesiewowych w każdym kraju w Europie: ESR/ERS statement paper on lung cancer screening | European Respiratory Society (ersjournals.com)
• Obejrzyj film European Respiratory Society dotyczący istotności badań przesiewowych w kierunku raka płuca: Lung cancer screening: cutting costs, saving lives – YouTube

European Lung Foundation (ELF) została utworzona przez European Respiratory Society (ERS) w celu zrzeszenia pacjentów, społeczeństwa i specjalistów chorób układu oddechowego, aby pozytywnie wpływać na pulmonologię. ELF zajmuje się chorobami płuc w Europie i skupia czołowych europejskich ekspertów w celu dostarczania informacji dla pacjentów i zwiększania świadomości społecznej na temat chorób płuc.

Niniejszy materiał został stworzony z pomocą Janette Rawlinson, członkini grupy doradczej dla pacjentów w ramach ELF, dr Georgii Hardavelli (konsultantki ds. pulmonologicznych) oraz dr. Nikolaosa I. Kanellakisa (badacza na stażu podoktorskim). Niniejsza broszura informacyjna została zatwierdzona przez Lung Cancer Europea (LuCE).

Utworzono w lutym 2021 r.