Choroby płuc u dzieci
Badania wykazały, że problemy z płucami odpowiadają za około jedną czwartą wizyt dzieci u lekarza ogólnego. Dwie główne choroby występujące u dzieci to astma oskrzelowa i mukowiscydoza, które zostały omówione w innych rozdziałach. Inne główne choroby płuc zostaną omówione tutaj.
Warunki
ZAPALENIE OSKRZELIKÓW:
Zapalenie oskrzelików to stan zapalny lub obrzęk najmniejszych dróg oddechowych nazywanych oskrzelikami. Występuje ono u niemowląt i dzieci w wieku do 2 lat i jest najczęstszą przyczyną hospitalizacji dzieci w wieku poniżej 12 miesięcy.
Zapalenie oskrzelików jest najczęściej wywoływane przez infekcję wirusową, zwykle syncytialny wirus oddechowy (RSV). Jest to najczęstsza infekcja płuc w okresie niemowlęcym. U większości małych dzieci infekcja RSV wystąpi przed ukończeniem 2 lat, a objawy są podobne do przeziębienia. Wirus powoduje obecność nadmiaru śluzu i obrzęk wyściółki małych dróg oddechowych.
Chore niemowlęta charakteryzują się szybkim oddychaniem, sapką, drażliwością, pogorszeniem apetytu i wymiotami.
Małe dzieci zainfekowane syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) wymagają zwykle terapii wspomagającej, ale nie potrzebują leków. W bardzo ciężkich przypadkach podaje im się leki przeciwwirusowe. Niemowlęta zagrożone rozwojem choroby można poddać terapii za pomocą przeciwciała, paliwizumabu, aby pomóc ograniczyć ciężkie infekcje.
CHOROBY PŁUC ZWIĄZANE Z WCZEŚNIACTWEM, W TYM DYSPLAZJA OSKRZELOWO-PŁUCNA (BPD)
Noworodki urodzone przedwcześnie są bardziej narażone na wystąpienie problemów z płucami. Płuca to jeden z organów, które w okresie płodowym rozwijają się jako ostatnie. Oznacza to, że w przypadku dzieci urodzonych przed terminem płuca nie są do końca rozwinięte.
Badaniem prowadzonym w USA objęto 100 dzieci urodzonych w 23. tygodniu ciąży. 60 z nich zmarło przed wypisem ze szpitala, głównie z powodu niewydolności płuc.
Najczęstszą chorobą płuc występującą u wcześniaków jest dysplazja oskrzelowo-płucna (BPD).
BPD to jedno z najczęstszych powikłań u wcześniaków. Występuje u 23% noworodków urodzonych po 28. tygodniach ciąży i 73% dzieci urodzonych po 23. tygodniach ciąży. Stan ten charakteryzuje się przyspieszonym oddechem i trudnościami w oddychaniu, którym towarzyszą gwałtowne wdechy i kaszel oraz trudnościami w utrzymaniu prawidłowych stężeń tlenu, co często wymusza konieczność zastosowania wentylacji mechanicznej.
BPD rozpoznaje się zwykle, jeśli niemowlę wymaga dodatkowego tlenu i później niż po 28. dniu życia wykazuje oznaki problemów dotyczących układu oddechowego. Leczenie skierowane jest na podtrzymywanie oddychania do momentu, kiedy płuca osiągną pożądany stopień rozwoju, jednakże BPD prowadzi często do problemów z oddychaniem w późniejszym okresie dzieciństwa i życiu dorosłym. Nie są dostępne leki pozwalające wyleczyć chorobę i potrzeba więcej badań, aby opracować skuteczne terapie przeznaczone dla dzieci urodzonych z niedojrzałymi płucami.
ZAPALENIE PŁUC
Zapalenie płuc występuje powszechnie na świecie, jednakże jest szczególnie częste w krajach rozwijających się. Szacuje się, że każdego roku w krajach rozwijających się u dzieci w wieku poniżej 5 lat występuje około 151 milionów nowych przypadków zapalenia płuc. W krajach rozwiniętych ciężkie powikłania są zwykle ograniczone do dzieci z chorobami zasadniczymi.
Zapalenie płuc występuje najczęściej u młodszych dzieci i pojawia się zwykle po przeziębieniu, kaszlu lub bólu gardła i może łatwo przenosić się pomiędzy osobami drogą powietrzną lub kontaktową. Zapalenie płuc jest najczęściej powodowane przez infekcję bakterią Streptococcus pneumoniae lub wirusem, takim jak:
– Adenowirusy
– Rinowirusy
– Wirus grypy
– Syncytialny wirus oddechowy (RSV)
U osób z zapaleniem płuc występuje kaszel i inne objawy, takie jak gorączka lub duszność. Liczba przypadków zapalenia płuc i zgonów związanych z tą chorobą różni się znacząco pomiędzy poszczególnymi krajami. Wynika to z wielu czynników, w tym niedożywienia, przeludnienia, niskiej urodzeniowej masy ciała, wcześniejszego zakażenia wirusem HIV oraz skuteczności programów szczepień w poszczególnych krajach. Współczynnik umieralności jest wyższy w Europie Wschodniej niż na Zachodzie.
Zapalenie płuc może także rozwinąć się jako powikłanie po odrze. Powikłanie to występuje u 5-10% dzieci z odrą.
Zapalenie płuc jest zwykle diagnozowane w badaniu RTG wykazującym cienie w płucach. W leczeniu zapalenia płuc stosowane są zwykle antybiotyki. Antybiotyki niszczą bakterie, ale nie wirusy. Jednakże często przyczyna zapalenia płuc pozostaje nieznana na wczesnym etapie choroby i antybiotyki podawane są na wypadek prawdopodobnego zakażenia bakteryjnego. Poza tym zakażenie bakteryjne może rozwinąć się po początkowej infekcji wirusowej.
GRUŹLICA (TB)
Gruźlicę wywołuje bakteria Mycobacterium tuberculosis. TB u dzieci pojawia się najczęściej na skutek kontaktu z domownikiem, u którego występuje czynna postać TB.
Niemowlęta i dzieci są także bardziej narażone na wystąpienie TB, a prawdopodobieństwo rozwinięcia się u nich czynnej postaci choroby szybciej niż u dorosłych jest większe. O ile choroba nie będzie leczona, prawdopodobieństwo zgonu u niemowląt wynosi 50-60%.
Objawy TB są zróżnicowane, jednakże należą do nich kaszel, ból w klatce piersiowej, flegma, zmęczenie i utrata apetytu.
Potwierdzenie rozpoznania TB może być trudne, ponieważ trudno pobrać próbki śluzu od kaszlących dzieci. Podejmując decyzję dotyczącą diagnozy, lekarze biorą pod uwagę objawy występujące u dziecka, próbki tkanek i dowody na ekspozycję na TB.
Mimo iż dzieci są bardzo podatne na TB, choroba ta nie jest wiodącą przyczyną zgonów w dzieciństwie. W niektórych krajach stosowana jest szczepionka BCG (Bacillus Calmette-Guérin), szczególnie na obszarach, gdzie gruźlica jest względnie częsta, jednakże jej powszechnego stosowania zaprzestano w wielu krajach, gdzie prawdopodobieństwo wystąpienia TB jest niskie.
PROBLEMY Z PŁUCAMI OBECNE OD URODZENIA (WRODZONE CHOROBY PŁUC)
Wrodzone choroby układu oddechowego występują od urodzenia i dotyczą struktury i czynności płuc. Mogą dotyczyć przepony, płuc, dopływu krwi, dróg oddechowych, krtani i jamy ustnej.
Przyczyny chorób wrodzonych są zwykle nieznane. Czasami mogą być wywołane przez choroby dziedziczne. Jednym z przykładów jest pierwotna dyskineza rzęsek, kiedy dziecko dziedziczy wadliwy gen od rodzica.
Wpływ wrodzonych chorób płuc jest zwykle widoczny w pierwszym roku życia. W przypadku pierwotnej dyskinezy rzęsek objawy obejmują zwykle niemożność usunięcia śluzu z płuc, nawracające zapalenie oskrzeli, uporczywe zatkanie nosa i zapalenie zatok.
Diagnostyka i leczenie wrodzonych chorób płuc powinny odbywać się w specjalistycznych ośrodkach, ponieważ choroby te są rzadkie, a ich leczenie zazwyczaj trudne.
KRZTUSIEC
Krztusiec, znany także jako koklusz, to krótkotrwała infekcja układu oddechowego wywołana przez bakterię Bordetella pertussis. Objawy obejmują długotrwałe okresy kaszlu, po którym następuje charakterystyczny głośny wdech. Kaszel może utrzymywać się przez tygodnie lub miesiące.
Ponieważ większość dzieci w UE szczepionych jest przeciwko krztuścowi, objawy są zwykle łagodne. Jednakże nadal mogą pojawiać się ogniska, ponieważ szczepionka nie daje ochrony na całe życie, a tendencja do rozwoju krztuśca u dorosłych jest rosnąca.
Profilaktyka
Programy szczepień i immunizacji są skuteczną metodą zapobiegania pewnym chorobom, w tym niektórym rodzajom zapalenia płuc, gruźlicy i krztuścowi. W ciągu ostatnich 20 lat programy szczepień obejmują zwykle 90% populacji i skutecznie obniżyły częstość występowania takich chorób jak krztusiec, odra i zakażenie bakteriami Haemophilus influenzae i Streptococcus pneumoniae (pneumokoki) we wszystkich państwach europejskich.
Aktualnie nie ma szczepionki skierowanej przeciwko syncytialnemu wirusowi oddechowemu (RSV).