Print

Oskrzeli

Rozstrzenie oskrzeli to długotrwałe schorzenie układu oddechowego. U chorych na rozstrzenie oskrzeli drogi oddechowe (przewody łączące tchawicę z najniżej położoną częścią płuc) są szersze niż normalnie. Prowadzi to do nagromadzenia śluzu (lub plwociny) w płucach, co może grozić wystąpieniem infekcji. Zakażenia mogą powodować stany zapalne w płucach, które mogą skutkować uszkodzeniem lub zablokowaniem części płuca, dając takie objawy jak zadyszka, ból w klatce piersiowej i zmęczenie. Rozstrzenie oskrzeli są również znane jako rozstrzenie oskrzeli niezwiązane z mukowiscydozą.

Rozstrzenie oskrzeli mogą się pojawić w każdym wieku. Niniejsza strona poświęcona jest przede wszystkim rozstrzeniom oskrzeli w wieku dorosłym. Dowiedz się więcej o rozstrzeniach oskrzeli pojawiających się w dzieciństwie.

Ostatnia aktualizacja 11/01/2024
This content is available in multiple languages.

Jak działają płuca?

Każdy człowiek ma dwa płuca, umieszczone w klatce piersiowej po obu stronach serca. Każde płuco składa się z części zwanych płatami. Z nosem i ustami łączą się one tchawicą.

Zadaniem płuc jest wprowadzanie tlenu do organizmu i usuwanie z niego dwutlenku węgla. Tlen jest gazem zapewniającym nam energię, zaś dwutlenek węgla to odpad.

Podczas wdechu powietrze przechodzi szeregiem połączonych kanalików (zwanych oskrzelami lub drogami oddechowymi), których celem jest doprowadzenie powietrza do krwiobiegu. Powietrze wnika do krwiobiegu z niewielkich wypełnionych tlenem pęcherzyków, zwanych pęcherzykami płucnymi.

W jaki sposób płuca chronią się przed infekcją?

Płuca nie tylko wprowadzają powietrze do organizmu, ale także chronią go przed wnikaniem niepożądanych substancji. W powietrzu jest mnóstwo drobnych cząstek oraz bakterii, a przeciętny człowiek wdycha niemal milion bakterii na dobę. Ponieważ jednak płuca tak skutecznie pozbywają się bakterii, rzadko dochodzi do rozwoju zakażeń układu oddechowego.

Drogi oddechowe pokrywa warstwa gęstego śluzu (po wykrztuszeniu nazywanego flegmą), wychwytującego cząsteczki i bakterie, a jednocześnie zapewniającego nawilżenie i czystość dróg oddechowych.

Ten śluz jest nieustannie wypychany do góry, w kierunku gardła, gdzie można go wykrztusić lub połknąć. Za to wypychanie odpowiadają cieniutkie włoski zwane rzęskami, które „wysuwają” śluz do góry. To najważniejszy sposób zapewnienia czystości dróg oddechowych i ich ochrony przed infekcją.

W przypadku rozstrzeni oskrzeli dochodzi do uszkodzenia i poszerzenia kanalików w płucach (dróg oddechowych). To obniża skuteczność usuwania z płuc śluzu (flegmy), który się w nich gromadzi i może się zakazić bakteriami.

Do zaostrzenia dochodzi w miarę rozwoju szkodliwych bakterii, kiedy organizm nie jest w stanie oczyścić płuc ze względu na uszkodzenia lub nadmierne zagęszczenie śluzu.

Z badań wynika, że drogi oddechowe nigdy nie są wolne od bakterii. Podczas badań próbek pobranych z dróg oddechowych nawet w zdrowych płucach wykryto wiele rodzajów bakterii. Jest zjawisko normalne i nie wymaga antybiotykoterapii.

 

Rozstrzenie oskrzeli mogą dotknąć jednej lub kilku części płuca. Mogą być łagodne, bez dużej ilości śluzu, lub poważniejsze, z odkrztuszaniem większej ilości flegmy.

Zakażenia mogą powodować stany zapalne w płucach, te zaś mogą skutkować uszkodzeniem lub zablokowaniem części płuca. Może to dawać takie objawy, jak odkrztuszanie flegmy, częste infekcje dróg oddechowych, zadyszka, ból w klatce piersiowej i zmęczenie.

Co powoduje rozstrzenie oskrzeli?


Rozwój rozstrzeni oskrzeli może powodować wiele różnych czynników i nie zawsze udaje się poznać przyczynę. W niektórych przypadkach schorzenie to może być spowodowane ciężką infekcją, np. zapaleniem płuc lub krztuścem przebytym w dzieciństwie. Wówczas nazywa się je poinfekcyjnymi rozstrzeniami oskrzeli. Inne choroby, które są często powiązane z rozstrzeniami oskrzeli lub mogą je powodować, obejmują:

  • Nieprawidłową pracę układu odpornościowego.
  • Ciężką astmę z reakcją alergiczną na grzyb o nazwie Aspergillus (kropidlak), którą to chorobę nazywamy alergiczną aspergilozą oskrzelowo-płucną (AAOP).
  • Schorzenia, w przebiegu których układ odpornościowy atakuje własny organizm, jak w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego.
  • Niedrożność lub blokadę dróg oddechowych po zainhalowaniu jakiejś substancji.
  • Pierwotną dyskinezę rzęsek – długotrwałą chorobę genetyczną, z którą rodzą się niektóre osoby; powoduje nieprawidłowy rozwój płuc.
  • Przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) – długotrwałą chorobę powodującą stany zapalne w płucach, uszkodzenia tkanki płucnej oraz zwężenie dróg oddechowych, utrudniającą oddychanie.
  • Niedobór alfa-1-antytrypsyny – chorobę genetyczną, która może powodować problemy płucne i wątrobowe.
  • Gruźlicę lub zakażenia prątkami niegruźliczymi – infekcje, które często atakują płuca i są powodowane grupą bakterii nazywaną mykobakteriami.

Lekarz zada kilka pytań i może przeprowadzić badania w celu ustalenia, co jest przyczyną rozstrzeni oskrzeli. Przyczyna choroby często pozostaje niewykryta (wówczas mówimy o idiopatycznych rozstrzeniach oskrzeli). Nie oznacza to, że żadna przyczyna nie istnieje – po prostu nie udało się jej ustalić. Podstawowe leczenie rozstrzeni oskrzeli wygląda zazwyczaj tak samo, niezależnie od przyczyny. Jednak niektóre przyczyny wymagają włączenia określonego typu dodatkowego leczenia.

W jaki sposób diagnozuje się rozstrzenie oskrzeli?


Częste objawy rozstrzeni oskrzeli to uporczywy kaszel, wykrztuszanie śluzu, duszność oraz częste infekcje płuc.
Objawy te są często obserwowane w przypadku innych częstych chorób płuc, np. POChP lub astmy, dlatego większość chorych jest najpierw badana w kierunku tych schorzeń. Jednakże można jednocześnie mieć dwie lub nawet wszystkie trzy wymienione choroby.
Jeśli pracownik służby zdrowia podejrzewa rozstrzenie oskrzeli, przeprowadzi dodatkowe badania.

Najczęstsze badania wykonywane na początku

Rentgen klatki piersiowej: rozstrzeni oskrzeli zazwyczaj nie da się zaobserwować na zdjęciu rentgenowskim, lecz może ono pomóc wyeliminować inne choroby.

Spirometria: jest to badanie polegające na mocnym i szybkim wydychaniu powietrza z płuc do urządzenia. Nie pozwala ono na rozpoznanie rozstrzeni oskrzeli, lecz jest jednym ze sposobów na ustalenie, czy płuca są uszkodzone.

Próbki plwociny: lekarz lub pielęgniarka mogą poprosić o wykrztuszenie niewielkiej ilości plwociny do pojemnika w celu przeprowadzenia badania w laboratorium. W wyniku tego badania można wskazać bakterię, która zaatakowała płuca, i określić, jaki antybiotyk najlepiej poradzi sobie z infekcją.

Badanie krwi: pomoże określić ogólny stan zdrowia.

Badania specjalistyczne

Tomografia komputerowa: to badanie jest konieczne w celu rozpoznania rozstrzeni oskrzeli. Podczas tego badania ciało jest skanowane promieniami rentgenowskimi pod wieloma różnymi kątami, a następnie komputer tworzy na tej podstawie szczegółowy obraz.

Badania układu odpornościowego: lekarz może skierować pacjenta na badania krwi w celu sprawdzenia, czy układ odpornościowy działa prawidłowo, oraz by ustalić możliwe przyczyny rozstrzeni oskrzeli, takie jak ciężkie alergie lub brak przeciwciał, które zwalczają infekcje.

Testy oddechowe: spirometria (zob. powyżej) może być przeprowadzona razem z bardziej szczegółowymi badaniami czynności płuc.

Zależnie od objawów próba ustalenia poznania przyczyny rozstrzeni oskrzeli może wymagać specjalistycznych testów. Na przykład testów pod kątem pierwotnej dyskinezy rzęsek.

Jakie są objawy rozstrzeni oskrzeli?


Każdy inaczej przechodzi tę chorobę, dlatego nie da się opisać typowego pacjenta z rozstrzeniami oskrzeli. Jednak zazwyczaj występują niektóre lub wszystkie z następujących objawów:

  • Kaszel – często z wykrztuszaniem śluzu (plwociny). Ilość wykrztuszanej plwociny może być bardzo różna, podobnie jak jej kolor (może być biała, żółta, zielona, ciemnozielona lub brązowa).

 

  • Duszność – spowodowana upośledzoną pracą dróg oddechowych. W wielu przypadkach duszność nie stanowi problemu, lecz czasem chorzy mają zadyszkę podczas wchodzenia pod górę lub po schodach. W ciężkich przypadkach chorzy nie mogą złapać tchu podczas mniejszego wysiłku.
  • Uczucie przemożnego zmęczenia – ciało zużywa dużo energii na zwalczanie infekcji, a także na kaszel i oddychanie. Stan ten może się pogarszać u osób, które mają problemy ze snem z powodu innych objawów.
  • Dyskomfort w klatce piersiowej – może to być ból, ucisk lub uczucie wypełnienia klatki piersiowej.
  • Zaostrzenie lub pogorszenie objawów przez pewien czas – występuje większa podatność na infekcje, które szybciej atakują drogi oddechowe. Podczas infekcji może dojść do nasilenia innych objawów. Więcej informacji zawiera punkt pt. „postępowanie w razie zaostrzenia”.

W przypadku właściwego leczenia i kontrolowania choroby długość życia osób z rozstrzeniami oskrzeli jest normalna. Osoby z rozstrzeniami oskrzeli są bardziej narażone na śmierć z powodu innych chorób, które dotykają wszystkich ludzi (takich jak choroby serca czy rak) niż z powodu rozstrzeni oskrzeli.

Jak ciężka jest moja choroba?


Rozstrzenie oskrzeli jest skomplikowaną chorobą i nie ma jednego prostego badania czy objawu, które wskazywałyby, czy u danego pacjenta ma ona postać łagodną, umiarkowaną czy ciężką. Jednak prawidłowo kontrolowane rozstrzenie oskrzeli dają niewiele objawów, dzięki czemu chory może prowadzić normalny tryb życia.

Rozstrzenie oskrzeli uważa się za cięższe, kiedy objawy zaczynają wpływać na codzienną aktywność chorego.

Czynniki powiązane z cięższymi postaciami rozstrzeni oskrzeli obejmują:

  • Duszność: brak możliwości przejścia 100 metrów bez zatrzymania.
  • Zaostrzenia: trzy lub więcej razy w ciągu roku.
  • Bakterie regularnie rozwijające się w próbkach śluzu (plwociny): wskazują na chroniczną infekcję płuc, zwłaszcza jeśli w badaniu często wykrywany jest drobnoustrój o nazwie Pseudomonas.
  • Jeśli badanie TK wykaże, że choroba dotyka obu płuc lub kilku fragmentów płuca, a nie niewielkiej części płuca.
  • Hospitalizacja: jeśli pacjent musi iść do szpitala z ciężką infekcją dróg oddechowych lub ponieważ potrzebuje antybiotyku w zastrzykach.
  • Utrata wagi: jeśli rozstrzenie oskrzeli powoduje niedowagę.
  • Starzenie się: może wpływać na objawy oraz nasilenie rozstrzeni oskrzeli.

Są to tylko wskazówki – niektóre osoby mogą cierpieć z powodu kilku spośród powyższych objawów i nadal prowadzić normalne życie, podczas gdy inne mogą nie mieć żadnego z nich, lecz cierpieć z powodu innych ważnych czynników, które sprawiają, że chory czuje się gorzej. Wiele z tych objawów można złagodzić właściwym leczeniem.

Oczekiwana długość życia osób z ciężkimi rozstrzeniami oskrzeli jest krótsza niż normalnie i dlatego osoby te powinny zrobić wszystko, co w ich mocy, by utrzymać swoje płuca w dobrej kondycji.

Jak długo będę żyć?


W przypadku pacjentów z łagodną/dobrze kontrolowaną postacią rozstrzeni oskrzeli nie powinno być różnicy długości życia w porównaniu do ogółu populacji. W przypadku pacjentów z poważną/niekontrolowaną postacią rozstrzeni oskrzeli lub z dodatkowymi czynnikami ryzyka ogromne znaczenie ma dobra kontrola choroby, ponieważ może ona wpływać na długość życia.

Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje, swój stan należy omówić także z konsultantem lub lekarzem.

Związki z innymi schorzeniami i infekcjami


U osób, u których występują rozstrzenie oskrzeli, mogą występować również inne problemy zdrowotne i schorzenia, w tym:

  • reumatoidalne zapalenie stawów lub zaburzenia ze strony układu odpornościowego;
  • zapalenie zatok wywołane tym samym problemem co rozstrzenie oskrzeli;
  • schorzenia niepowiązane z rozstrzeniami oskrzeli.

Te dodatkowe problemy mogą pogarszać jakość życia. Należy pamiętać, że terapie rozstrzeni oskrzeli mogą wchodzić w interakcje z terapiami innych schorzeń, powodując skutki uboczne. W przypadku wizyty u lekarza lub pielęgniarki w związku z innym schorzeniem należy zawsze powiadomić taką osobę o występujących rozstrzeniach oskrzeli oraz stosowanych terapiach.

Niektóre schorzenia mogą nasilać objawy rozstrzeni oskrzeli. Należą do nich np. zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych, objawy astmy, alergie, refluks żołądkowy lub problemy z układem odpornościowym. By poprawić stan pacjenta, lekarz może leczyć te problemy jednocześnie z rozstrzeniami oskrzeli.

  • Różnica między rozstrzeniami oskrzeli, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc i astmą

    Rozstrzenie oskrzeli, astma i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to 3 różne schorzenia o nieco odmiennym sposobie leczenia. Ich objawy bywają bardzo podobne, więc czasem są one mylone.

    Można mieć dwie lub nawet wszystkie trzy wymienione choroby.

    POChP zwykle wynika z palenia papierosów, zaś rozstrzenie oskrzeli i astma nie są z nim związane. W przypadku astmy dochodzi do zapalenia dróg oddechowych często w związku z alergią.

    POChP i astma występują częściej od rozstrzeni oskrzeli i zwykle diagnozuje się je na podstawie objawów i badań płuc. Ani astmy, ani POChP nie można zdiagnozować na podstawie badania TK.

  • Czym jest aspergiloza oskrzelowo-płucna?

    Rozstrzenie oskrzeli mogą wynikać z silnej alergii na powszechnie występujący grzyb Aspergillus lub inne grzyby.

    Układ odpornościowy reaguje na niego zbyt mocno, powodując uszkodzenia płuc i objawy przypominające napad astmy. Nazywa się to aspergilozą oskrzelowo-płucną (w skrócie ABPA). U osób z tym schorzeniem często stwierdza się astmę w wywiadzie.

    Leczenie polega na stłumieniu układu odpornościowego glikokortykosterydami w tabletkach lub innymi lekami zapobiegającymi stanom zapalnym. Czasami podaje się także leki przeciwgrzybicze (przypominające antybiotyki, lecz działające konkretnie na grzyby), które pomagają zmniejszyć zapotrzebowanie na tabletki ze sterydami.

    Uszkodzenia wywołane rozstrzeniami oskrzeli często mają charakter nieodwracalny, więc po pomyślnym wyleczeniu ABPA potrzebna będzie długoterminowa terapia rozstrzeni.

  • Czym są prątki niegruźlicze?

    Prątki niegruźlicze (NTM) to grupa bakterii należących do tej samej rodziny, co bakterie wywołujące gruźlicę (TB), lecz powodujące infekcję niegruźliczą.

    NTM żyją wokół nas i rzadko powodują jakiekolwiek problemy u osób bez chorób płuc. NTM mogą jednak zakażać uszkodzone obszary płuc lub osoby mające problemy z układem odpornościowym. Istnieje wiele rodzajów NTM powodujących wiele różnych chorób.

    Do typowych objawów zakażenia płuc NTM należą kaszel, zmęczenie, utrata wagi, duszność, a czasami ból w klatce piersiowej lub odkrztuszanie krwi.

    Choroba płuc wywołana NTM może prowadzić do rozstrzeni oskrzeli. Mechanizm jest taki, że ktoś łapie bakterię, ta zaś powoduje uszkodzenie płuc prowadzące do rozstrzeni oskrzeli. Nie ma jednak zgody, czy zawsze to jest przyczyną, a rozstrzenie oskrzeli mogą prowadzić do choroby płuc wywołanej NTM. NTM mogą także zakażać płuca osób cierpiących na rozstrzenie oskrzeli, powodując nasilenie objawów.

    NTM nie uszkadzają płuc w sposób podobny do gruźlicy. Czasami ktoś żyje z NTM w płucach, ale ze względu na łagodne objawy nie potrzebuje dodatkowej terapii. Terapia NTM wiąże się z długotrwałym przyjmowaniem antybiotyków.

    W przeciwieństwie do gruźlicy NTM zwykle nie są zaraźliwe, więc osoba nimi zarażona nie musi przebywać w odosobnieniu.

    Zapraszamy na stronę NTMinfo.org, gdzie znajduje się sporo informacji na temat NTM, w tym broszura w 8 językach.

  • Czym są bakterie Pseudomonas?

     Pseudomonas aeruginosa, czyli Pseudomonas, to bakteria („drobnoustrój”), który może powodować infekcje u osób cierpiących na rozstrzenie oskrzeli. W takim czy innym momencie życia dotyka około 1 na 5 osób z rozstrzeniami oskrzeli.

    Występuje powszechnie, w tym w glebie, wodzie, na skórze niektórych osób i w większości środowisk stworzonych przez człowieka. U zdrowych osób zwykle nie prowadzi do infekcji, choć może zarażać osoby o uszkodzonych płucach, na przykład w przebiegu rozstrzeni oskrzeli.

    W przypadku zakażenia bakterią Pseudomonas lekarz może zalecić leczenie antybiotykami w celu usunięcia bakterii lub kontrolowania jej rozwoju, bądź w przypadku przyszłych infekcji dróg oddechowych zalecić inny antybiotyk.

    Osoby będące nosicielami bakterii Pseudomonas mogą być bardziej podatne na infekcje dróg oddechowych oraz większe problemy niż inne osoby z rozstrzeniami oskrzeli, ponieważ bakteria ta jest oporna na leczenie antybiotykami i może czasem powodować uszkodzenia płuc. Tym samym wytyczne dla lekarzy sugerują częstsze monitorowanie nosicieli bakterii Pseudomonas.

Jak leczy się rozstrzenie oskrzeli?


Leczenie pacjentów z rozstrzeniami oskrzeli ma kilka celów:

  • Zapobieganie infekcjom dróg oddechowych (zaostrzeniom), podczas których objawy ulegają zaostrzeniu.
  • Leczenie objawów.
  • Poprawa jakości życia.
  • Zatrzymanie postępu choroby.

Zastosowanie właściwego leczenia umożliwia chorym na rozstrzenie oskrzeli utrzymanie stabilnego stanu i skutecznej kontroli objawów przez wiele lat. Poniżej wymienione są najczęściej stosowane sposoby leczenia rozstrzeni oskrzeli, w tym terapie zalecane lekarzom w europejskich wytycznych w sprawie rozstrzeni oskrzeli. Nie wszystkie wymienione sposoby leczenia są dostępne lub stosowane w każdym kraju europejskim. Wszelkie pytania dotyczące tych sposobów leczenia należy omówić ze swoim lekarzem.

Do postępu choroby dochodzi w trakcie tzw. „błędnego koła” infekcji, stanu zapalnego i uszkodzenia płuc. Infekcje powodują stany zapalne w płucach, te zaś skutkują uszkodzeniem płuca. Większy zakres uszkodzeń płuca zwiększa podatność na infekcję. Możemy zająć się wszystkimi trzema aspektami cyklu, jak pokazano na schemacie:

Leczenie stanów zapalnych

  • Inhalatory: niektóre inhalatory zawierają lek, który otwiera drogi oddechowe, by ułatwić oddychanie i zmniejszyć stan zapalny w płucach.
  • Tabletki: niektóre leki mogą również zmniejszać stan zapalny. Należy do nich rodzaj antybiotyków zwanych makrolidami, które mogą zmniejszać stan zapalny oraz leczyć infekcję
  • Trwają prace nad opracowaniem innych strategii zmniejszania stanu zapalnego.

Leczenie w przypadku uszkodzenia płuc

  • Fizjoterapia i ćwiczenia oczyszczające drogi oddechowe mogą pomóc pozbyć się śluzu (zapraszamy na stronę „Priorytety pacjentów z rozstrzeniami oskrzeli” w celu uzyskania porady i obejrzenia prezentacji wideo).
  • Leki mogą pomóc oczyścić drogi oddechowe ze śluzu (leki mukoaktywne). By uzyskać najlepsze efekty, leczenie należy łączyć z regularnymi ćwiczeniami fizjoterapeutycznymi.
  • Inhalatory rozszerzające oskrzela rozluźniają mięśnie dróg oddechowych.
  • Systematyczne ćwiczenia pomagają oczyszczać drogi oddechowe z plwociny i wspomagają lepszą pracę płuc.
  • Warto również rozważyć unikanie palenia tytoniu oraz leczenie pierwotnej przyczyny rozstrzeni oskrzeli, jeśli została ona zidentyfikowana.

Leczenie infekcji

  • Szczepionki: coroczne szczepienie przeciwko grypie i szczepienie przeciwko pneumokokom (które chroni przed najczęstszą bakteryjną przyczyną zapalenia płuc) jest ważne, ponieważ obniża ryzyko zakażenia się tymi drobnoustrojami
  • Antybiotyki: wszelkie zakażenia dróg oddechowych należy niezwłocznie leczyć antybiotykami przyjmowanymi w postaci tabletek, zastrzyków lub przy pomocy maski (nebulizatora).
  • Antybiotyki stosowane zapobiegawczo (w niektórych przypadkach): w przypadku licznych infekcji dróg oddechowych lub ciężkich objawów zastosowane może być długoterminowe leczenie antybiotykami w celu ograniczenia rozwoju bakterii w płucach. W takim przypadku dawki są niższe niż te podawane w trakcie infekcji i często przyjmowane są przez przynajmniej 1 rok, a czasem dłużej. Nie działają one od razu i należy je przyjmować regularnie, by mogły zadziałać w pełni skutecznie. Leki te mogą reagować z innymi tabletkami, dlatego ważne jest, by powiedzieć innym lekarzom, że przyjmuje się regularnie antybiotyki, zanim przepiszą oni inne leki.
  • Usunięcie bakterii takich jak Pseudomonas: Pseudomonas aeruginosa lub Pseudomonas to drobnoustrój, który może powodować infekcje u osób cierpiących na rozstrzenie oskrzeli. W przypadku zakażenia bakterią Pseudomonas lekarz może zalecić choremu leczenie antybiotykami, by usunąć bakterię lub ją kontrolować, bądź przepisać inny antybiotyk w przypadku przyszłych infekcji dróg oddechowych. Osoby będące nosicielami bakterii Pseudomonas mogą być bardziej podatne na infekcje dróg oddechowych i ich komplikacje, ponieważ bakteria ta jest oporna na leczenie antybiotykami i może czasem powodować uszkodzenia w płucach. Wytyczne dla lekarzy zalecają, by osoby będące nosicielami bakterii Pseudomonas były częściej monitorowane.

Czym są antybiotyki?

Antybiotyki to grupa leków zwalczających infekcje bakteryjne. Podaje się je doustnie w postaci tabletek lub zawiesiny, bądź w zastrzykach (dożylnie, czyli bezpośrednio do żyły). Niektóre antybiotyki można regularnie przyjmować wziewnie za pomocą nebulizatora. Różne antybiotyki działają na różne rodzaje bakterii, choć wiele z nich ma szerokie spektrum działania.

Do powszechnych antybiotyków doustnych używanych w terapii rozstrzeni oskrzeli należą:

  • Penicyliny: w tym penicylina, amoksycylina oraz coamoxiclav (amoksycylina i kwas klawulanowy)
  • Antybiotyki makrolidowe: należą do nich klarytromycyna, erytromycyna i azytromycyna
  • Doksycyklina: to kolejny rodzaj antybiotyku, przyjmowany raz dziennie
  • Chinolony: obejmują cyprofloksacynę, lewofloksacynę oraz moksyfloksacynę, to jedyne leki przyjmowane doustnie w przypadku infekcji wywołanej bakteriami Pseudomonas.

Czasami antybiotyki przyjmuje się krótkotrwale (przez kilka dni) w terapii zaostrzenia spowodowanego lub nasilonego bakteriami, lub długotrwale (przez kilka miesięcy lub lat), by zapobiec zaostrzeniom.

Do najczęściej używanych antybiotyków długoterminowych należą makrolidy, w tym azytromycyna, klarytromycyna, erytromycyna i roksytromycyna. Czasem przyjmuje się je codziennie, a czasem trzy razy w tygodniu. W takim przypadku dawki są niższe niż te podawane w trakcie pełnoobjawowej infekcji, co pomaga zmniejszyć skutki uboczne.

Mimo to pewne skutki uboczne wystąpią jednak nawet u 1 na 5 osób z rozstrzeniami oskrzeli — do najczęstszych należą biegunka lub ból brzucha. Szum uszny (dzwonienie w uszach) jest rzadkim skutkiem ubocznym, lecz kiedy wystąpi, należy przerwać przyjmowanie leku i porozmawiać z lekarzem. Leki te mogą wchodzić w interakcje z innymi tabletkami, dlatego ważne jest, aby poinformować innych lekarzy o regularnym przyjmowaniu antybiotyków, zanim przepiszą oni inne leki.

Opracowywane leki


Opracowywanie leków jest procesem ustrukturyzowanym i podlegającym regulacjom. Zwykle zaczyna się od pomysłu, że określony związek może przynieść korzyść pacjentom, poprawiając ich stan.

W pierwszej kolejności taki związek bada się w laboratorium — w komórkach lub organizmach zwierząt — by potwierdzić potencjalną korzyść jego stosowania. Dopiero później bada się go na ludziach w formie szeregu badań zwanych „badaniami klinicznymi”. Jeśli te badania potwierdzą bezpieczeństwo i skuteczność, na związek można uzyskać dopuszczenie i można go wprowadzić na rynek jako lek do terapii danego schorzenia. Badania kliniczne są zwykle prowadzone przez firmy farmaceutyczne, choć czasem są to instytucje akademickie.

  • Fazy badania klinicznego

    Badania kliniczne podlegają rygorystycznym przepisom prawa, których celem jest ochrona uczestników przy jednoczesnym zapewnieniu, że opracowywany lek zostanie dopuszczony do stosowania w terapii pacjentów dopiero kiedy będzie bezpieczny i skuteczny.

    Takie badania wykonuje się etapami. Aby przejść do kolejnej fazy, poprzednia musi zakończyć się powodzeniem, patrz fazy I do IV poniżej:

    • Badania fazy I określają bezpieczeństwo związku u zdrowych ochotników (szukane są potencjalne niepożądane skutki uboczne).
    • Badania fazy II określają bezpieczeństwo i optymalną dawkę u pacjentów (ilość związku i częstotliwość jego przyjmowania).
    • Badania fazy III określają skuteczność działania związku na pacjentów.
    • Badania fazy IV można przeprowadzić po uzyskaniu dopuszczenia związku. Zwykle sprawdzają one skuteczności związku poza ograniczonym zakresem specyfikacji z wcześniejszych faz badania klinicznego.

    Aby przejść do kolejnej fazy, należy wykazać, że poprzednia faza zakończyła się powodzeniem. Ze względu na złożoność tych procesów od opracowania do wprowadzenia leku na rynek mija zwykle kilka lat. Wiele związków nie wykazuje skuteczności. Do przerwania procesu ich opracowywania może dojść także z innych przyczyn.

    Bardziej szczegółowe informacje na temat sposobu opracowywania leków znajdują się na stronie EUPATI- European Patients’ Academy (Europejska Akademia Pacjentów w obszarze Terapii Innowacyjnych)

  • Rejestracja badań klinicznych

    Zgodnie z prawem badania kliniczne wymagają rejestracji przed rozpoczęciem rekrutacji uczestników.

    Do przykładów takich stron zawierających rejestry należą US National Institutes of Health (NIH) “clinical trials” (Narodowy Instytut Zdrowia w USA „badania kliniczne”) lub European “EUDRACT (Baza danych badań klinicznych organów regulacyjnych ds. leków Unii Europejskiej). Mogą je przeszukiwać nie tylko specjaliści, lecz także ogół społeczeństwa.

  • Leki stosowane w terapii rozstrzeni oskrzeli

    W przypadku rozstrzeni oskrzeli stosuje się wiele leków opracowanych do innych celów (wskazań).

    Jednym z przykładów jest Colistin, antybiotyk opracowany do użytku dożylnego, powszechnie stosowany do długotrwałych inhalacji w przypadku rozstrzeni oskrzeli.

    Taki sposób użycia nazywa się czasem zastosowaniem poza wskazaniami rejestracyjnymi, czyli „off-label”.

Opracowywane związki lecznicze


Bardziej szczegółowe informacje na temat możliwości pomocy w badaniach naukowych i badaniach klinicznych znajdują się na stronie „Współpraca z pacjentami i opiekunami” lub w opisie naszego programu na stronie jak zostać pacjentem-ambasadorem:

Antybiotyki (leki antybakteryjne)

  • Wziewna amikacyna (ALIS) – w przypadku infekcji prątkami niegruźliczymi (NTM), wprowadzona na rynek (USA) i w toku
  • Wziewna kolistyna – wprowadzona na rynek w wybranych krajach, inne badania fazy III w toku
  • Inhalacje z aztreonamu – Cayston – badanie ukończone, nie uzyskano założonego wyniku, planowane rozpoczęcie fazy II
  • Wziewna cyprofloksacyna o podwójnym systemie uwalniania – badania w toku
  • Wziewna tobramycyna w postaci proszku – ukończono fazę II

Leki przeciwzapalne

Wziewny A1AT – inhibitor proteazy – A1AT, alfa1-antytrypsyna

Pozostałe leki

Hipertoniczny roztwór soli fizjologicznej – substancja pomocnicza w fizjoterapii

Wziewny mannitol – ukończono fazę III

Inhibitor ENaC dla pacjentów z pierwotną dyskinezą rzęsek (PCD) (VX 371) – CLEAN-PCD – W przypadku PCD, szczególnej przyczyny rozstrzeni oskrzeli

Inne rodzaje leczenia


Terapia tlenowa

W przypadku niskiego poziomu tlenu w organizmie pacjenta konieczne może być wdycha- nie tlenu przez rurkę lub maskę. Terapia ta może trwać krótko (np. w czasie pobytu szpitalu z powodu infekcji dróg oddechowych do momentu, kiedy poziom tlenu u chorego wróci do normy) lub długo, jeśli płuca zostały uszkodzone i nie są już w stanie wchłaniać wystarcza- jąco dużo tlenu. Chory może również potrzebować dodatkowego zaopatrzenia w tlen podczas lotu. Przed podróżą należy o tym porozmawiać z pracownikiem służby zdrowia w swojej placówce.

Leczenie operacyjne

W większości przypadków rozstrzenie oskrzeli można dobrze kontrolować i leczyć bez zabie- gu chirurgicznego. Operacja może być czasem pomocna, jeśli rozstrzenie oskrzeli obejmują jedynie małą część płuca i usunięcie jej może skutkować wyleczeniem chorego lub jeśli część płuca została poważnie uszkodzona i powoduje liczne infekcje.

Rehabilitacja oddechowa

Czasem proponuje się rehabilitację oddechową jako sposób na poprawę siły fizycznej cho- rego i złagodzenie wpływu objawów na jego życie. Rehabilitacja oddechowa to rodzaj leczenia, którego celem jest zmniejszenie fizycznych i emocjonalnych skutków choroby płuc na życie chorego. Jest to spersonalizowany program łączący ćwiczenia fizyczne i edukację dotyczącą tego, w jaki sposób możesz samodzielnie zadbać o to, by zachować najlepszą możliwą kondycję zdrowotną.

Wsparcie w celu zaprzestania palenia

Palenie tytoniu nie powoduje rozstrzeni oskrzeli, lecz może zaostrzać stan choroby i jej objawy.
Dostępna jest pomoc w rzucaniu palenia oraz alternatywy, które ułatwiają zerwanie z nało- giem. Porozmawiaj z pracownikiem służby zdrowia w swojej placówce o tym, w jaki sposób może ci pomóc.

Samokontrola

Samokontrola jest niezwykle ważna w przypadku osób z chorobą przewlekłą taką jak rozstrzenie oskrzeli. Na co dzień można robić wiele różnych rzeczy, by kontrolować stan swojego zdrowia. To między innymi przyjmowanie przepisanych leków oraz wyko- nywanie ćwiczeń oczyszczających drogi oddechowe zgodnie z zaleceniami, monitorowanie objawów i informowanie pracow- nika służby zdrowia o wszelkich zmianach, aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie, a w przypadku palaczy – rzucenie palenia.

Usuwanie śluzu z płuc


Rozstrzenie oskrzeli prowadzą do gromadzenia śluzu, co zwiększa ryzyko infekcji oraz nasila objawy w postaci kaszlu i duszności. Dlatego tak ważna jest umiejętność skutecznego usuwania śluzu z dróg oddechowych. W tym celu należy:

Przyjmować leki wspomagające oczyszczanie płuc (leki mukoaktywne): Niektóre leki, podawane za pomocą nebulizatora, inhalatora, a nawet w tabletkach, pomagają usunąć śluz. Na przykład inhalacje z dostępnego w aptece roztworu soli nawilżają śluz, rozrzedzając go, a tym samym ułatwiając odkrztuszanie. Do innych leków o podobnym działaniu należy mannitol podawany za pomocą inhalatora) i karbocysteina (w tabletkach).

By uzyskać najlepsze efekty, te leki należy łączyć z regularnymi ćwiczeniami fizjoterapeutycznymi. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie, które rozrzedza śluz.

Nie dopuścić do zalegania śluzu (flegmy) w drogach oddechowych:

Wszystkie osoby z rozstrzeniami oskrzeli powinny być pod opieką fizjoterapeuty dróg oddechowych, który pokaże techniki oczyszczania dróg oddechowych. O skierowanie należy poprosić lekarza.

Fizjoterapeuta zbada pacjenta i jego drogi oddechowe. Omówi metody wspomagające usuwanie śluzu (flegmy) z płuc i pomoże dobrać najlepsze techniki. Są one nazywane technikami udrażniania dróg oddechowych.

Bardzo ważne, by usunąć z dróg oddechowych jak największą ilość flegmy, ponieważ pomoże to zmniejszyć liczbę infekcji tego układu. Poniższe techniki pomogą zmniejszyć niedrożność dróg oddechowych, zwiększą ilość powietrza docierającego do płuc i pomogą ograniczyć infekcje bakteryjne.

„Do najważniejszych umiejętności należy udrażnianie płuc. Należy je wykonywać niezależnie od zmęczenia, a w razie wyjścia z domu należy zapewnić sobie taką możliwość, by móc nadal miło spędzać czas” – Sue, osoba z rozstrzeniami oskrzeli, UK

Techniki udrażniania dróg oddechowych


  • Aktywny cykl oddechowy

    Ta technika składa się z 3 części:

    • kontrola oddechu;
    • głębokie oddechy, zwane także ćwiczeniami rozciągającymi klatkę piersiową (Thoracic Expansion Exercises, TEE);
    • dyszenie, zwane także techniką wymuszonego wydechu (Forced Expiration Technique, FET).
  • Urządzenia do dodatniego ciśnienia wydechu, np. flutter lub acapella

    Urządzenia do dodatniego ciśnienia wydechu (PEP) to ręczne urządzenia pomagające usunąć flegmę. Częste nazwy handlowe to Flutter i Acapella.

    Powietrze wydycha się przez urządzenie stwarzające niewielki opór, który powoduje ruchy oscylacyjne („trzepot”) ciśnienia w płucach.

    To zapobiega zapadaniu się dróg oddechowych i rozrzedza flegmę. Zalecenie takiego urządzenia wymaga wcześniejszych badań.

  • Drenaż autogeniczny

    To ćwiczenie oddechowe związane z jak najdłuższym wydechem, by rozluźnić flegmę w drobnych kanalikach na krawędziach płuc. To pozwala przesunąć flegmę do głównych dróg oddechowych, a tym samym ją odkrztusić.

  • Drenaż ułożeniowy

    To technika udrażniania dróg oddechowych związana z układaniem ciała w różnych pozycjach, by ułatwić odprowadzanie śluzu z różnych części płuca.

    Często łączy się ją z oklepywaniem, gdzie delikatne oklepywanie części ciała pomaga usunąć śluz z najdalszych części płuca do głównych dróg oddechowych, skąd można go bez trudu odkrztusić.

Opieka specjalistyczna


Leczenie rozstrzeni oskrzeli przynosi najlepsze rezultaty, jeśli jest prowadzone przez zespół pracowników służby zdrowia, którzy mają doświadczenie w leczeniu tej choroby. W wielu krajach istnieją już wyspecjalizowane kliniki zajmujące się osobami z rozstrzeniami oskrzeli.

Kliniki te różnią się nieco między sobą, lecz zawsze oferują:

  • Lekarza lub zespół lekarzy posiadających specjalistyczną wiedzę i doświadczenie z za- kresu rozstrzeni oskrzeli.
  • Fizjoterapeutę lub zespół fizjoterapeutów, którzy uczą, jak wykonywać ćwiczenia oczyszczające drogi oddechowe.
  • Pielęgniarki lub innych pracowników służby zdrowia, którzy służą informacją i wspar- ciem.
  • Antybiotyki w inhalatorach lub nebulizatorach bądź inne specjalistyczne leki i antybio- tyki dożylne w domu.
  • Specjalistyczne badania układu odpornościowego lub organizmu w celu zdiagnozowa- nia przyczyny rozstrzeni oskrzeli.

Niektóre osoby chore na rozstrzenie oskrzeli regularnie odwiedzają kliniki specjalistycz- ne, podczas gdy inni chorzy bywają w nich raz lub kilka razy, a następnie są przenoszeni z powrotem pod opiekę ich stałego lekarza. Jeśli sądzisz, że potrzebujesz wizyty u specjalisty, porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem.

Nie istnieje europejski rejestr specjalistów zajmujących się rozstrzeniami oskrzeli, lecz jeśli nie mo- żesz znaleźć takiego specjalisty, skontaktuj się z Europejską Fundacją na Rzecz Zdrowia Płuc.

Czego oczekiwać od opieki specjalistycznej: lista kontrolna pacjenta

Lista kontrolna pacjenta z rozstrzeniami oskrzeli opiera się na europejskich wytycznych dotyczących rozstrzeni oskrzeli z roku 2017 i wskazuje, czego większość pacjentów z rozstrzeniem oskrzeli powinna się spodziewać w odniesieniu do sprawowanej nad nimi opieki medycznej zgodnej z tymi wytycznymi. Należy poprosić specjalistę, lekarza lub pielęgniarkę o analizę całej listy. Aby zapamiętać poszczególne zalecenia, można je zaznaczyć na liście kontrolnej.

Możliwy sposób postępowania: kontrola rozstrzeni oskrzeli


W celu lepszej kontroli rozstrzeni oskrzeli można wiele zrobić poza przyjmowaniem przepisanych leków.  Opisane tu umiejętności i techniki pozwolą zapewnić jak najlepsze samopoczucie.

Zapraszamy do pobrania podręcznika samoopieki opracowanego przy współpracy z chorymi na rozstrzenie oskrzeli. Niniejszy dokument, przeznaczony do wydruku, podpowiada, jak z tym schorzeniem żyć pełnią życia.

Dbanie o siebie

Osobom żyjącym z rozstrzeniami oskrzeli zaleca się dbanie o ogólny stan zdrowia. Powinni stosować zdrową, zbilansowaną dietę i zapewnić sobie regularną aktywność fizyczną. Odwodnienie może spowodować zagęszczenie śluzu i utrudnić jego odkrztuszanie, więc należy zapewnić sobie dobre nawodnienie.

Należy pamiętać o przyjmowaniu przepisanych leków, corocznym szczepieniu przeciw grypie i COVID-19 (pod warunkiem dostępności) oraz okresowych szczepieniach przeciw pneumokokom.

Ponieważ osoby z rozstrzeniami oskrzeli są narażone na wyższe ryzyko infekcji, dobrze myć ręce przed posiłkiem, ale także przed rozpoczęciem przygotowywania leków, udrażniania dróg oddechowych i innymi czynnościami medycznymi, np. myciem nebulizatorów.

Aktywność fizyczna

Należy zapewnić sobie codzienną aktywność fizyczną.

Ćwiczenia i aktywny tryb życia mogą ułatwić usuwanie śluzu z płuc, a dodatkowo niejednokrotnie zwiększają poziom energii i poprawiają sen.

Udowodniono, że praca płuc podczas ćwiczeń zmniejsza duszność i zmęczenie. Zachęcamy do ustalenia optymalnych ćwiczeń z lekarzem lub fizjoterapeutą oraz do ich codziennego wykonywania, z zapewnieniem rosnącej intensywności.

Bardziej szczegółowe informacje na temat rehabilitacji oddechowej.

Łagodzenie zmęczenia

Rozstrzenie oskrzeli często powodują silne poczucie zmęczenia. Może ono być tak przytłaczające, że niemal uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności.

Zmęczenie na każdego wpływa inaczej, ale może się wiązać z:

  • ogólnym brakiem energii;
  • problemem z koncentracją lub podejmowaniem decyzji;
  • drażliwością lub łatwym wypadaniem w złość;
  • problemami z pamięcią;
  • wybudzaniem w nocy;
  • wycofaniem z kontaktów ze znajomymi i rodziną.
Wskazówki dotyczące oszczędzania energii
  • Warto regularnie stosować techniki kontroli oddechu i utrzymywać prawidłową postawę ciała.
  • Warto oszczędzać energię, np. zostawić naczynia do wyschnięcia, jak najwięcej czynności wykonywać na siedząco.
  • Warto regularnie wykonywać delikatne ćwiczenia.
  • Warto zapewnić sobie więcej czasu na różne czynności i zaplanować okresy odpoczynku.
  • Warto zorganizować czas — zadania najbardziej czasochłonne wykonywać w porze dnia/tygodnia, kiedy dana osoba ma najwięcej energii.
  • Warto zapewnić sobie pomoc — w poproszeniu o pomoc nie ma nic złego.
  • Warto zorganizować sobie przestrzeń — najczęściej używane przedmioty umieścić w szufladach lub na półkach umieszczonych na wysokości od pasa do barku.
  • Warto zapewnić sobie dobrą jakość snu.
  • Warto stosować dobrze zbilansowaną dietę i pić dużą ilość klarownych napojów niealkoholowych.
  • Warto zapewnić sobie możliwość relaksu.

Łagodzenie duszności

Fizjoterapeuta może podpowiedzieć sposób kontrolowania duszności.

Większość ludzi okresowo odczuwa duszności, na przykład podczas ćwiczeń lub pogoni za autobusem. Takie duszności szybko mijają i zwykle nie powodują nadmiernego dyskomfortu.

Jednakże u niektórych osób z rozstrzeniami oskrzeli do duszności dochodzi bardzo łatwo. Jest ona poważna, powoduje dyskomfort i może pojawić się po niewielkim wysiłku. Może także powodować silny lęk.

  • Jak złagodzić duszność?

    Nauka kontroli oddechu pomoże kontrolować duszności i złagodzić uczucie paniki i lęku.

    Fizjoterapeuta podpowie sposób kontrolowania duszności, m.in.:

    • techniki kontroli oddechu,
    • różne pozycje, które złagodzą uczucie duszności,
    • ćwiczenia,
    • techniki oszczędzania energii i zapewnienia odpowiedniego tempa życia,
    • techniki relaksacji.
  • Przygotowanie

    Przygotowanie się na możliwość wystąpienia duszności może uspokoić, gdy do tego dojdzie, a tym samym zmniejszyć lęk:

    W przypadku napadu duszności lub duszności wybudzających ze snu należy usiąść i pochylić się do przodu, np.

    • usiąść na krawędzi krzesła/łóżka i oprzeć ręce na stole.
    • Niektórym osobom pomaga wentylator.
    • Warto mieć pod ręką inhalator i przyjąć lek.
    • Warto spróbować zastosować techniki kontroli oddechu.
    • Warto spróbować przestać walczyć i rozluźnić barki.
    • Jeśli duszność jest zjawiskiem nowym lub jeśli się nasila, należy skontaktować się z lekarzem.
Postępowanie w przypadku obniżenia nastroju i depresji

Okresowe przygnębienie jest naturalną reakcją, ponieważ organizm uczy się akceptacji schorzenia i adaptacji do niego. Bardziej szczegółowe porady na ten temat znajdują się w części dotyczącej dobrego samopoczucie psychicznego i zdrowia płuc.

„Moim zdaniem fora są bezcennym źródłem nie tylko informacji, ale także wsparcia ze strony osób, które naprawdę z tym żyją”. Sue, osoba z rozstrzeniami oskrzeli, UK

Postępowanie w razie zaostrzenia

Zaostrzenie nazywa się czasem infekcją dróg oddechowych lub „nawrotem” rozstrzeni oskrzeli.

Zachęcamy do pobrania schematu blokowego, który podpowiada, jak rozpoznać zaostrzenie i jakie podjąć kroki.

Nietrzymanie moczu

Kaszel czasem prowadzi do nietrzymania moczu u mężczyzn i kobiet. Może się to wiązać z przypadkowym oddaniem moczu lub opadnięciem narządów dna miednicy (kiedy jeden z narządów miednicy obniża się, powodując dyskomfort). W takim przypadku należy poprosić o skierowanie do fizjoterapeuty, który pomoże złagodzić te objawy.

Pożycie płciowe i związki

Zachęcamy do rozmowy z partnerem o własnych uczuciach.

Rozstrzenie oskrzeli nie wpływają na zdolność do współżycia, choć mogą się wiązać z pewnymi problemami. Brak energii, kaszel i duszności mogą wpływać na siły witalne oraz zainteresowanie seksem i prowadzić do unikania zbliżeń. Może być to powód do obaw na początku nowego związku.

Na popęd płciowy może wpływać także depresja i lęk. Partner może uznać, że lepiej unikać seksu, by nie wytrącać chorego z równowagi. Warto szczerze rozmawiać, ponieważ utrzymanie relacji intymnych i bliskości może pomóc zwalczyć ewentualną samotność i poczucie izolacji.

Warto porozmawiać z partnerem o swoich uczuciach i ewentualnych obawach. To pomoże uporać się z sytuacją, zanim stanie się ona problemem.

  • Pożycie płciowe i związki: najważniejsze wskazówki

    Te wskazówki mogą okazać się pomocne, ale wszelkie pytania dotyczące pożycia płciowego należy omówić z lekarzem. Lekarze są przyzwyczajeni do rozmów o sprawach osobistych, więc nie ma powodów do zawstydzenia.

    • Warto potraktować seks jak inną formę aktywności fizycznej i go zaplanować.
    • Przed seksem warto usunąć wydzielinę z dróg oddechowych przy użyciu technik udrażniania.
    • Warto stosować kontrolę oddechu jak podczas każdej innej aktywności i robić niezbędne przerwy na odpoczynek.
    • Warto wybrać pozycję wymagającą mniejszej ilości energii i nie powodującej ucisku na klatkę piersiową, np. wygodniejszy i mniej męczący może być stosunek w pozycji na boku.
    • Nie należy rozpoczynać współżycia, jeśli odczuwa się zmęczenie po całym dniu. Warto wybrać porę o największej energii i odprężeniu.

Podróże z rozstrzeniami oskrzeli


Diagnoza rozstrzeni oskrzeli nie oznacza potrzeby rezygnacji z podróży, zarówno wakacyjnych, jak i służbowych. Po prostu należy w harmonogramie podróży uwzględnić przyjmowane leki i fizjoterapię. Warto zaplanować to wspólnie z lekarzem.

Te informacje opracowano na podstawie ‘Recommendations for travelling with bronchiectasis: a joint ELF/EMBARC/ERN-Lung collaboration‘ (Zalecenia dotyczące podróżowania z rozstrzeniami oskrzeli: opracowanie wspólne ELF/EMBARC/ERN-Lung) i przy współpracy z osobami podróżującymi z rozstrzeniami oskrzeli.

  • Czy podróże z rozstrzeniami oskrzeli są bezpieczne?

    Dla większości osób podróże z rozstrzeniami oskrzeli są bezpieczne. Jeśli schorzenie jest stabilne, a samopoczucie dobre, prawdopodobnie nie wystąpią problemy podczas lotu. Mimo to jednak przed rozpoczęciem planowania lub rezerwacją lotu warto zasięgnąć porady lekarza.

    Z lekarzem należy skonsultować się w przypadku:

    • poczucia, że może rozwijać się infekcja;
    • niedawnych napadów złego samopoczucia;
    • jakichkolwiek wątpliwości.

    Czasem lepiej odłożyć podróż.

    Zgoda lekarza na lot będzie potrzebna w przypadku:

    • Wątpliwości co do sprawności w wyniku niedawnej choroby, hospitalizacji, zabiegu chirurgicznego lub niestabilnego stanu.
    • Zapotrzebowania na specjalne usługi lub sprzęt, np. pomoc, tlen.

    Niektóre osoby, choć zdecydowanie nie wszystkie, doświadczają większej liczby zaostrzeń w wyniku częstych podróży. Jeśli ktoś rozważa pracę na stanowisku lub w zawodzie wymagającym częstych podróży, warto skonsultować to ze specjalistą.

  • Czy trzeba unikać jakichkolwiek miejsc docelowych lub warunków?

    Warto zachować ostrożność w przypadku:

    • Dużych wysokości – u niektórych osób mniejsza ilość tlenu może powodować problemy. Nie trzeba rezygnować z pobytu w górach, po prostu warto unikać nadmiernych wysokości lub zbyt szybkich podejść. Należy przestrzegać zaleceń dotyczących zapobiegania chorobie wysokościowej i skonsultować się z lekarzem w przypadku planów wejścia na poziom powyżej 3050 m (10 000 stóp).
    • Miast z dużym zanieczyszczeniem powietrza – można tam być przejazdem, lecz nie zaleca się pobytu. Zanieczyszczenie powietrza w poszczególnych miastach można sprawdzić na stronie Air Pollution in the World – Real-Time Air Quality Index (Zanieczyszczenie powietrza na świecie – wskaźnik jakości powietrza w czasie rzeczywistym).
  • Jakie leki ze sobą zabrać?

    Należy spakować zwykłe leki – na wszelki wypadek:

    • Powinny być w bagażu podręcznym na wypadek opóźnień lub zgubienia bagażu głównego.
    • Powinny być w oryginalnych opakowaniach, z kopią recepty na wypadek pytań ze strony ochrony.
    • Ich ilość powinna wystarczyć na cały pobyt plus należy zabrać kilka dodatkowych na wypadek opóźnienia powrotu.
    • Jeśli leki wymagają specjalnych warunków przechowywania, należy sprawdzić, czy są one dostępne w miejscu przeznaczenia.
    • W przypadku przekraczania kilku stref czasowych należy zapytać lekarza lub farmaceutę o radę dotyczącą dostosowania pór przyjmowania leków.

    „Pakiet ratunkowy”:

    Lekarz może przepisać także „pakiet ratunkowy” silniejszego leku, który pozwoli przetrwać infekcję podczas pobytu poza domem. Warto zapytać:

    • jak rozpoznać potrzebę przyjęcia takiego leku;
    • kiedy/gdzie szukać pomocy lokalnej w przypadku pogorszenia.

    Osoby używające nebulizatora:

    • Powinny zapytać lekarza lub fizjoterapeutę o lżejsze modele przenośne.
    • Przed wyjazdem powinny poćwiczyć korzystanie z nich oraz ich mycie, a także zabrać ze sobą zapasowe baterie lub adapter do zasilania.
    • W przypadku nebulizatora zasilanego z sieci elektroenergetycznej należy sprawdzić napięcie sieciowe w miejscu przeznaczenia. Nebulizatory europejskie (220–230 V) mogą nie działać z niższym napięciem, np. w USA lub Kanadzie (120 V) – wartości napięcia należy sprawdzić na stronie www.worldstandards.eu
    • W przypadku lotu w miarę możliwości należy użyć nebulizatora na lotnisku przed rozpoczęciem lotu i/lub po jego zakończeniu, a nie na pokładzie.

    Kilka rzeczy, które należy zrobić:

    • Należy sprawdzić, czy ogólne leki zalecane w miejscu przeznaczenia (np. lek przeciwmalaryczny w tabletkach) nie kłócą się ze stałą terapią.
    • Należy sprawdzić aktualność szczepień przeciw grypie i zapaleniu płuc (tj. szczepienia przeciw pneumokokom).

    Nie należy zapominać o codziennej higienie, która pomoże chronić przed przeziębieniem/grypą/innymi infekcjami:

    • Warto często myć ręce.
    • Warto używać środka do dezynfekcji rąk – małą buteleczkę mieć zawsze w kieszeni.
    • Warto rozważyć stosowanie maseczek w miejscach publicznych (szczególnie w samolotach i środkach transportu publicznego), a także nie dzielić się z nikim np. ręcznikami, poduszkami, butelkami/kubkami, okularami słonecznymi, sztućcami ani słuchawkami. Warto zachować ostrożność w przypadku:
        • Dużych wysokości – u niektórych osób mniejsza ilość tlenu może powodować problemy. Nie trzeba rezygnować z pobytu w górach, po prostu warto unikać nadmiernych wysokości lub zbyt szybkich podejść. Należy przestrzegać zaleceń dotyczących zapobiegania chorobie wysokościowej i skonsultować się z lekarzem w przypadku planów wejścia na poziom powyżej 3050 m (10 000 stóp).
        • Miast z dużym zanieczyszczeniem powietrza – można tam być przejazdem, lecz nie zaleca się pobytu.  Zanieczyszczenie powietrza w poszczególnych miastach można sprawdzić na stronie Air Pollution in the World – Real-Time Air Quality Index (Zanieczyszczenie powietrza na świecie – wskaźnik jakości powietrza w czasie rzeczywistym).
  • Czy zabrać jakiekolwiek dokumenty dotyczące schorzenia?

    Jeśli rozstrzenie oskrzeli są stabilne i dobrze kontrolowane:

    • Warto sprawdzić przepisy dotyczące leków na receptę w miejscu przeznaczenia. W niektórych krajach wybrane leki mogą być dozwolone jedynie w określonych ilościach lub mogą wymagać dokumentacji, a nawet mogą być nielegalne – to warto ustalić w ambasadzie kraju docelowego.
    • Warto zabrać ze sobą recepty na stale przyjmowane leki.
    • Warto mieć przy sobie pismo od lekarza wskazujące cel przyjmowania leków.

    Zwykle dopuszcza się nadwyżkę bagażu podręcznego na wyroby medyczne, w tym nebulizator, wyrób do fizjoterapii i tlenoterapii lub leki w dużych opakowaniach. W takim przypadku:

    • Należy mieć przy sobie pismo lekarza z informacją o schorzeniu.
    • Należy zabrać ze sobą receptę lub inne dokumenty pomocnicze.

    W przypadku niedawnej choroby lub skłonności do częstych infekcji warto poprosić lekarza o Raport o stanie zdrowia na potrzeby leczenia za granicą (PDF), który będzie stanowić podpowiedź dla personelu medycznego w razie niezbędnej terapii. Powinien on zawierać:

    • informacje o stanie zdrowia, alergiach, przewlekłych infekcjach, stałych lekach i wyrobach;
    • informacje o zalecanej terapii zaostrzenia lub nagłego pogorszenia schorzenia.
  • Jak rozwiązać problem udrażniania dróg oddechowych w podróży?

    Warto zaplanować, dostosować i improwizować:

    • Przed wyjazdem warto zapytać fizjoterapeutę o techniki udrażniania, które można wykonać np. w toalecie publicznej, bez pomocy i sprzętu.
    • Warto spróbować udrożnić drogi oddechowe przed rozpoczęciem i po zakończeniu lotu lub długiej podróży autobusem/pociągiem.
    • Osoby korzystające z nebulizatora z solą fizjologiczną mogą musieć go użyć podczas lotu długodystansowego na siedzeniu lub podczas udrażniania dróg oddechowych w toalecie, by nie przeszkadzać innym pasażerom.
    • Warto zabrać ze sobą dużą ilość chusteczek higienicznych (i plastikowych woreczków do ich utylizacji – doskonale nadają się do tego woreczki na pieluszki!).
    • Należy unikać środków przeciwkaszlowych, nie są one zalecane u osób z rozstrzeniami oskrzeli.

    W przypadku wycieczki objazdowej o bogatym programie z przewodnikiem warto poinformować opiekuna o konieczności zapewnienia czasu i miejsca na użycie nebulizatora i/lub wykonanie ćwiczeń w ramach fizjoterapii.

  • Jakiego ubezpieczenia podróżnych potrzebuję?

    Przede wszystkim należy poinformować firmę zapewniającą ubezpieczenie podróżnych o rozstrzeniach oskrzeli. Jej przedstawiciel zada szereg pytań, by ustalić poziom ryzyka, np. „Czy w ubiegłym roku był(-a) Pan/Pani w szpitalu?”, „Jak dużo jest Pan/Pani przejść bez duszności?”.

    Następnie należy wybrać polisę zapewniającą ochronę obejmującą:

    • Istniejące schorzenie przewlekłe (rozstrzenie oskrzeli).
    • Terapię na wypadek zaostrzenia w czasie pobytu za granicą.
    • Powrót do domu w sytuacji poważnego zagrożenia zdrowia.
  • A jeśli będę potrzebować dodatkowego tlenu podczas lotu?

    Większości ludzi z rozstrzeniami oskrzeli nie jest to potrzebne, ale warto odpowiednio wcześniej porozmawiać z lekarzem, by sprawdzić, czy nie występuje szczególne niska pojemność płuc lub pobór tlenu.

    Jeśli lekarz stwierdzi potencjalne zapotrzebowanie na tlen w trakcie lotu, będą potrzebne dodatkowe dokumenty oraz powiadomienie linii lotniczych.

    Jeśli ktoś korzysta z tlenu, warto mimo wszystko powiadomić o tym linie lotnicze i przygotować się na konieczność ujawnienia tego podczas lotu.

    Informacje na temat podróży osób z wszystkimi przewlekłymi schorzeniami płuc znajdują się w sekcji niniejszej witryny dotyczącej podróży samolotem. Zawierają one informacje na temat zasad podawania tlenu przyjętych przez linie lotnicze oraz dane kontaktowe i dane dostawców tlenu w innych krajach.

  • Czy muszę ograniczyć aktywność podczas urlopu?

    Nie bardziej niż w domu.

    Jednym ze sportów wymagających ostrożności jest nurkowanie z akwalungiem. To zależy od stanu – zmiany głębokości mogą powodować rozszerzanie powietrza uwięzionego pod flegmą i uszkodzenia płuc. Nurkowanie może być bezpieczne, jeśli:

    • nie ma flegmy, duszności ani torbieli oraz
    • czynność płuc jest prawidłowa.

    W razie wątpliwości należy skonsultować się z poradnią specjalistyczną. W przeciwnym razie warto po prostu trzymać się nurkowania z fajką.

    Niezależnie od rodzaju aktywności na świeżym powietrzu najlepiej stosować środki z wysokim filtrem,

    ponieważ niektóre terapie mogą zwiększać wrażliwość skóry. Warto pić dużo wody, by utrzymać właściwy poziom nawodnienia.

    Osoby mające odpowiednią sprawność fizyczną mogą spacerować, biegać, jeździć na rowerze, pływać, jeździć na nartach lub robić cokolwiek innego. Po prostu warto uwzględnić warunki i nie dopuścić do przemęczenia. Można też się polenić – to przecież urlop.

    Udanej podróży!

Najczęściej zadawane pytania


  • Czym jest flegma?

    Przeciętna osoba codziennie wdycha z otoczenia 1 milion bakterii, a także pył i inne cząstki. W związku z tym płuca wypracowały metody ochrony przed infekcją i pozbywania się niepożądanych cząstek. Śluz, wytwarzany przez specjalne gruczoły w płucach, wyścieła kanaliki płucne. Wdychane cząstki zostają uwięzione w śluzie, dzięki czemu nie mogą się przesuwać w obrębie płuc, a później specjalne włoski, zwane rzęskami, „wypychają” śluz w kierunku jamy ustnej, gdzie można go usunąć. Tak się dzieje zarówno u osób zdrowych, jak i osób ze schorzeniami dróg oddechowych. Odkrztuszony śluz nazywa się „flegmą”.

    U osób z rozstrzeniami oskrzeli gruczoły produkują więcej śluzu, który ze względu na stan zapalny w płucach może być także gęstszy i bardziej lepki. Rzęski nie są w stanie usunąć całego śluzu. Dochodzi do jego nagromadzenia, a tym samym konieczności odkrztuszenia z płuc.

  • Jak pobrać próbki flegmy i jak szybko należy je odesłać?

    Badanie próbek flegmy jest bardzo przydatne, ponieważ pozwala sprawdzić płuca pod kątem ewentualnej infekcji. Dzięki temu lekarzowi łatwiej dobrać antybiotyk w razie infekcji dróg oddechowych, a także wykryć bakterie wymagające odmiennej terapii, np. Pseudomonas lub prątki niegruźlicze (NTM).

    Dlatego tak ważne jest, by przesłane próbki pochodziły z płuc. Powinny być odkrztuszone, nie zaś odchrząknięte z gardła. Nie powinny też składać się głównie ze śliny. Najlepiej przed odkrztuszeniem próbki przepłukać usta wodą, ponieważ pozwoli to pozbyć się śliny i komórek pochodzących z jamy ustnej. Próbkę należy odkrztusić lub wypluć bezpośrednio do pojemnika na flegmę otrzymanego od lekarza lub pielęgniarki. Próbki z chusteczek higienicznych lub mające kontakt z innym przedmiotem przed umieszczeniem w pojemniku nie na wiele się przydadzą, ponieważ mogą zawierać bakterie pochodzące ze środowiska.

    Pobraną próbkę należy dostarczyć bezpośrednio do lekarza lub innej osoby, która zleciła jej pobranie. Drobnoustroje zaczynają obumierać po wydostaniu się z organizmu, w związku z tym szanse uzyskania pozytywnego wyniku badania flegmy dość szybko maleją w ciągu kilku godzin. Dlatego też należy przekazać próbkę jak najszybciej od odkrztuszenia, przed końcem dnia.

  • Co się stanie, kiedy wyślę próbki flegmy?

    Próbki flegmy warto wysłać do laboratorium nawet w przypadku dobrego samopoczucia, ponieważ pozwoli to lekarzowi sprawdzić ewentualny rozwój infekcji w płucach. Dzięki temu dobierze najlepsze antybiotyki na potrzeby przyszłych infekcji klatki piersiowej. Największe szanse na pozytywny wynik badana ma poprawnie pobrana próbka z płuc. Ślina zwykle nie zawiera dużej ilości bakterii. Pozytywny wynik testu sugeruje infekcję w płucach, choć nie musi ona wymagać antybiotykoterapii.

    Odesłana próbka flegmy trafia do laboratorium mikrobiologicznego, gdzie pobiera się maleńką ilość i umieszcza ją na szalce. Ewentualne bakterie obecne w próbce rozwiną się w ciągu 24 do 48 godzin, dzięki czemu mikrobiolog określi ich rodzaj.

    Wówczas można zbadać wrażliwość bakterii na różne antybiotyki. W tym celu obserwuje się rozwój bakterii w obecności różnych ilości antybiotyków. Proces może potrwać kolejny dzień lub dwa.

    Ostateczny wynik badania flegmy jest dostępny po upływie kilku dni, ponieważ mikrobiolog musi nie tylko określić drobnoustrój, lecz także znaleźć zwalczające go antybiotyki.

  • Czy mogę zarażać innych?

    Infekcje bakteryjne

    Wiele osób z rozstrzeniami oskrzeli przechodzi infekcje płuc wywołane bakteriami. Bakterie żyją w płucach i nie można się ich całkowicie pozbyć nawet za pomocą antybiotyków. Zwykle nie wiadomo, skąd te bakterie pochodzą. Wszyscy mamy bakterie w nosie lub gardle, w związku z czym z dużym prawdopodobieństwem mnóstwo bakterii w płucach po prostu znalazło się tam z nosa lub gardła.

    Takie bakterie, jak Pseudomonas i Haemophilus, najczęściej występujące u osób z rozstrzeniami oskrzeli, nie powodują infekcji u zdrowych ludzi. Taką zdolność mają wyłącznie w przypadku rozstrzeni oskrzeli ze względu na możliwość przeżycia w płucu spowodowaną uszkodzeniami płuca. W związku z tym nie ma obecnie dowodów na możliwość zarażenia osób bez rozstrzeni oskrzeli.

    Nie ma również dowodów, że jedna osoba z rozstrzeniami oskrzeli może zarazić się bakterią od innej osoby z tym schorzeniem. Nie można stwierdzić, że nigdy do tego nie dojdzie, ponieważ w mukowiscydozie, dziedzicznej postaci rozstrzeni oskrzeli, wykazano, że niektóre bakterie, takie jak Pseudomonas, mogą w rzadkich przypadkach przechodzić z jednej osoby z mukowiscydozą na inną. W rezultacie zaleca się, by osoby z mukowiscydozą oddzielać od siebie (nie powinny siedzieć obok siebie w poradni) i by nie spotykały się w celach towarzyskich ani w ramach grup wsparcia dla pacjentów.

    Rozstrzenie oskrzeli zwykle wiążą się z mniej nasiloną chorobą płuc niż mukowiscydoza, a bakterie typu Pseudomonas są mniej częste. Dlatego też nie ma obecnie zaleceń, by osoby z rozstrzeniami oskrzeli nie spotykały się ze sobą. Mogą one swobodnie uczestniczyć w spotkaniach grup wsparcia dla pacjentów, zajęciach rehabilitacji oddechowej i innych wydarzeniach związanych z kontaktem z innymi osobami z rozstrzeniami płuc. W przypadku otrzymania zaproszenia na jakieś wydarzenie, jak zajęcia rehabilitacji oddechowej, związane z kontaktem z innymi osobami z rozstrzeniami płuc, warto uwzględnić powyższe informacje i samodzielnie podjąć decyzję, czy teoretyczne ryzyko infekcji przeważa nad korzyściami terapii i szansy na kontakt z innymi osobami z tym schorzeniem.

    Infekcje wirusowe

    Powyższe porady dotyczą infekcji bakteryjnych płuc. Należy pamiętać, że osoby z rozstrzeniami płuc są bardziej narażone na ryzyko infekcji wirusowej w okresie ich nasilenia. Poniżej znajdują się ogólne porady pozwalające uniknąć infekcji:

    Warto zapewnić sobie aktualne szczepienia.

    Warto myć ręce przed posiłkiem i po kontakcie z innymi osobami.

    Nie należy odwiedzać osoby przeziębionej lub z infekcją dróg oddechowych, a jednocześnie warto poprosić o brak odwiedzin ze strony osób chorych.

Zasoby internetowe i fora dyskusyjne


Te zasoby internetowe polecają osoby mące doświadczenie związane z rozstrzeniami oskrzeli.

Te zasoby i grupy internetowe nie mają naszej aprobaty ani nie jesteśmy ich moderatorem, więc warto rozważyć udostępniane dane, a wszelkie otrzymane porady zweryfikować z pracownikiem systemu opieki zdrowotnej.

W języku angielskim:

W języku fińskim:

W języku włoskim:

W języku holenderskim:

Więcej informacji


Zachęcamy do zaangażowania w badania

Aby zdobyć bardziej szczegółowe informacje na temat możliwości zaangażowania w badania zachęcamy do poznania sposobów współpracy European Lung Foundation z pacjentami.

Można także przeszukać te bazy danych pod kątem aktualnych badań dotyczących rozstrzeni oskrzeli na całym świecie:

  • Rejestr badań klinicznych UE.
  • Clinicaltrials.gov (amerykańska National Library of Medicine) – obejmuje 200 krajów.

Wytycznych European Respiratory Society dotyczące kontroli rozstrzeni oskrzeli

Te wytyczne European Respiratory Society (ERS) zawierają najwłaściwsze strategie badań i terapii rozstrzeni oskrzeli. Opracowała je grupa specjalistów ds. tego tematu na podstawie dostępnych danych literaturowych.

Zachęcamy do zapoznania się z podsumowaniem autorstwa osób z rozstrzeniami oskrzeli, które pomoże zrozumieć zalecenia zawarte w oryginale wytycznych

Niniejsze informacje opracowano w ramach projektu dotyczącego priorytetów pacjentów z rozstrzeniem oskrzeli z udziałem European Multicentre Bronchiectasis Audit and Research Collaboration (EMBARC ) oraz członków grupy zapewniającej porady dla pacjentów w zakresie rozstrzeni oskrzeli w fundacji European Lung Foundation.

EMBARC to paneuropejska sieć zajmująca się promowaniem badań klinicznych i edukacją w zakresie rozstrzeni oskrzeli przez udostępnianie protokołów, pomysłów badawczych i wiedzy specjalistycznej.